وحدت یا کثرت نوع انسانی نزد ابن‌سینا، شیخ‌اشراق و ملاصدرا

وحدت یا کثرت نوعی انسان یکی از مسایلی بوده که غالباً در سنت فلسفه حاشیه و بعنوان پیش فرض مطرح بوده است و بیشینه فیلسوفان مسلمان، از وحدت نوعی انسان دفاع میکرده‌اند. اما مخالفان وحدت نوعی، با صورتی برهانی به طرح کثرت نوعی انسان پرداختند. البته در آثار موافقان وحدت نوعی از جمله ابن‌سینا شواهدی دال بر کثرت نوعی انسان یافت میشود. در این جستار منحنی تطورات نابرابری و کثرت نوعی انسان با محوریت متفکران برجسته و موثری چون ابن‌سینا، سهروردی و ملاصدرا مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. منحنی کثرت نوعی در تفکر فلسفی و کلامی جهان اسلام، دستخوش نوساناتی بوده است، اما سیر پیدایی آن را میتوان چنین فهرست کرد: کثرت نوعی انسان در حد شواهد نزد ابن‌سینا، وحدت نوعی مشکک (انسانهای نابرابرِ برابر) نزد سهروردی و سه مدلِ وحدت نوعی مشکَک وجودی صرف، وحدت نوعی مشکک ماهوی در پی وحدت نوعی مشکَک وجودی و کثرت نوعی مشکک ماهوی در پی وحدت نوعی مشکَک وجودی نزد ملاصدرا؛ با این توضیح که هریک از مدلهای سه گانه صدرایی به دو صورتِ پیشین و پسین مطرح میباشد. کثرت نوعی صدرایی بدلیل پشتیبانی توسط مبانی، تنوع مدلها و اشتمال آن بر کثرت نوعی پیشین و پسین، فضای دگردیسی‌شده ‌یی از نابرابری انسانها را پدید آورد که نگارنده برای نشان دادن تفاوت جوهری آن با کثرت نوعی انسانی پیش از ملاصدرا، از آن به زیست نوعهای انسانی یاد کرده است.