عشق طریقی بسوی کمال انسانی (مقایسه‌یی بین نگاه ابن‌سینا و ملاصدرا)

حکمای اسلامی از جمله ابن‌سینا، عشق انسانی را به عشق حقیقی و مجازی تقسیم کرده‌اند. عشق حقیقی همان اشتیاق و حب شدید به ذات و صفات الهی است و عشق مجازی، خود به عشق نفسانی و عشق حیوانی تقسیم میشود. مبدا عشق نفسانی، سنخیت و مشالکت جوهری نفس عاشق و معشوق است، اما مبدا عشق حیوانی، شهوت جسمانی و خواهش لذت حیوانی است. ابن‌سینا، عشق مجازی را یکی از عوامل «تلطیف سر» میداند و «تلطیف سر» از اهداف ریاضت عارفانه و طریقی برای رسیدن به کمال است.ملاصدرا نیز معتقد است که در عشق مجازی نفسانی، اتحاد نفس عاشق با معشوق از طریق استحسان و تمثل زیباییهای ظاهری و باطنی معشوق، منجر به لطافت روح و آمادگی در نفس عاشق میگردد بطوری که او را آماده پذیرش مقام فنا فی‌الله میگرداند. برهمین اساس میگوید: «المجاز قنطره الحقیقه»؛ عشق مجازی پلی است برای رسیدن به عشق حقیقی و در نهایت کمال انسانی.