انسانمداری از منظر سوفیستها و فلاسفه بزرگ یونان؛ بررسی وجوه اشتراک و افتراق دیدگاهها

سوفیستها را میتوان از نخستین متفکران باستان دانست که موضوع اصلی اندیشه را معطوف به مسیله انسان میدانستند. ایشان برای نخستین بار جهت پژوهش فلسفی را از «فوسیس» به «نوموس» تغییر دادند. تقریباً همزمان و اندکی پس از ظهور سوفیستها، سقراط، افلاطون و همچنین ارسطو نیز با وجود مخالفتها و تعارضات بنیادین با ایشان، انسان را نخستین خواست نظریه فلسفی برشمردند. این امر اصلیترین وجه اشتراک دو دیدگاه سوفیستی و فلاسفه کهن را نشان میدهد. از سوی دیگر، میان سقراط و سوفیستها از لحاظ شیوه دیالکتیک و بحث نیز نوعی قرابت صوری وجود دارد. اما از آنجا که سقراط معرفت را دارای معیار ثابت و فارغ از تاثیرات و متغیرات حسی قلمداد میکند، ازاینرو «انسان معیار همه چیز است» پروتاگوراس از آنجا که نظر به انسان فردی دارد و حقیقت را نسبی تلقی میکند، مورد انتقاد و اعتراض سقراط قرار میگیرد. بدین‌ترتیب مطالعه تطبیقی آرا سوفیستی و اهالی فلسفه نشان میدهد که موضوع و روش، نزد دو گروه یکسان، اما غایت اندیشه متفاوت بوده است. این غایت نزد سوفیستها آموزش یا «پایدیا» بود، در حالی که فلاسفه غایت عمل را در شناخت حقیقت میجستند. نوشتار حاضر با هدف کشف وجوه اشتراک و افتراق دو دیدگاه، در گام نخست به تدقیق آرا شاخص آن خواهد پرداخت و سپس روشن میکند که برخی نتایج فکری بدست آمده توسط سوفیستها، با وجود بدنامی تاریخی ایشان، تاثیراتی پاینده تا فلسفه معاصر غربی داشته است. بعبارت دیگر، اینان با تغییر جهت فلسفه به مسیله انسان بنوعی مبانی فلسفه نوین غرب را پی افکندند.