نقش مشاییان مسلمان در تحول و توسعه‌ منطق ارسطویی

قبل از ارسطو برخی از مباحث علم منطق در سخنان زنون کبیر، سوفسطاییان، سقراط و افلاطون بصورت پراکنده آمده است، اما ارسطو نخستین کسی است که منطق نظری را جمع‌آوری و با تعیین ابواب و فصول تدوین نموده است. او براساس مبانی معرفت‌شناختی خود، منطق حملی را مطرح میکند که بحث استدلال حملی و قیاس حملی از مهمترین آرا وی بشمار میرود. پس از ارسطو، مکتب منطقی دیگری توسط منطقیانی همچون فیلون، دیودروس مگاری، زنون و خروسیپوس رواقی در یونان تحت عنوان منطق رواقی ـ مگاری بوجود آمد که برخلاف منطق ارسطویی به منطق شرطی میپرداخت. شناسایی قضایای مرکب شرطی توسط مگاریان و شناسایی سایر قضایای مرکب مانند عطفی و فصلی و صور قیاس اتصالی و انفصالی توسط رواقیان، منطق شرطی را پدید آورد. بنابرین، میراث منطقی یونان عبارت از دو مکتب ارسطویی و مکتب رواقی ـ مگاری است.مشاییان مسلمان که بخوبی از میراث منطقی یونان آگاه بودند؛ از روش فلاسفه‌ یونان در تدوین علم منطق عدول کردند. آنها علاوه بر کاستن برخی مسایل منطقی از قبیل مقولات و بحث تفصیلی شعر و خطابه و جدل و جابجایی برخی دیگر مثل عکس و حد و رسم، با ابتکارات و نوآوریهای متعدد خود نقش موثری در تحول و پیشرفت علم منطق ایفا کردند که ما در این نوشتار به تبیین برخی از آنها میپردازیم.