واکاوی و نقد مبانی الهیات سلبی با تاکید بر آرا ملاصدرا

الهیات سلبی یا حکمت تنزیهی، گونه‌یی از شناخت است که بیشتر درصدد بیان جنبه‌های سلبی متعلق خویش است تا بیان جنبه‌های ایجابی آن. بعبارت دیگر، از آنجا که شناخت ویژگیهای ذات الهی را مقدور بشر نمیداند، از اینرو در پی آن است تا صفاتی را که ذات الهی بدان متصف نیست، بشناسد نه آنچه را که بدان متصف است. این دیدگاه سابقه‌یی طولانی دارد، هرچند بین صاحبان آن اختلاف‌نظرهایی هم دیده میشود. این نظریه در حوزه‌های مختلفی و از جمله در حوزه معناشناسی ورود پیدا کرده و معتقد است که درباره صفات خدا نمیتوان آنگونه سخن گفت که درباره همان صفات در دیگر موجودات. در فلسفه و کلام اسلامی نیز این دیدگاه با تکیه بر یکسری مبانی خاص مانند تباین وجودی، اشتراک لفظی، تلازم اشتراک معنوی با تشبیه و اکتناه ذات الهی و تاویل تنزیلی روایات پدید آمده است. اما هریک از این مبانی با اشکالاتی مواجه است که میتوان از آن به اشکالات مبنایی تعبیر نمود. این اشکالات متوجه اصل مبانی این دیدگاه بصورت جداگانه است. اما توالی فاسدی نیز هست که کل این نظریه میتواند درپی داشته باشد و در این مجال بدان پرداخته نمیشود. در این نوشتار کوشش شده است تا ابتدا تصویر مختصری از هریک از مبانی ارایه شده و سپس نقد آن براساس مبانی فلسفی و بویژه مبانی حکمت متعالیه صورت پذیرد و درآخر به این نتیجه منتهی شود که مبانی این دیدگاه مخدوش بوده و ازاینرو این دیدگاه در حوزه الهیات قابل دفاع و پذیرش نمیباشد.