نمود بینش و منش شیخ‌بهایی و مجلسی (دوم) در رسایل اعتقادی ایشان

شیخ‌بهایی و محمدباقر مجلسی از شخصیتهای بزرگ و اثرگذار مکتب اصفهان، دو اثر موجز کلامی از خود به یادگار گذاشته‌اند که اعتقادنامه نامیده میشود. اعتقادنامه‌ها اولاً و بالذات بیانگر و حافظ و ناقل اعتقادات اصولی و زیربنایی یک مکتب و مذهب هستند اما در عین حال، چون مشتمل بر باورهای صریح و بیپیرایه صاحب رساله‌اند، میتوانند نمایش‌دهنده راستین آرا برگزیده نویسنده و منش و شخصیت وی نیز باشند.این مقاله ابتدا به بررسی محتوای رسایل اعتقادی شیخ‌بهایی و مجلسی میپردازد و سپس از پنجره این دو اثر، نگاهی به نحوه نگرش و مشی و منش ایشان می‌اندازد و روشن میکند که دو متفکر همعصر از این حیث چه تفاوتهایی دارند.علامه مجلسی اغلب عبارات رساله را در قالب امری و الزامی و دستوری (باید و نباید؛ یجب و لایجب) آورده و خود را در مقام توصیه و تجویز قرار داده است. همچنین با گسترده کردن حیطه ضروریات دین و با نفی و طرد و تکفیر مخالفان، حوزه معتقدین و مومنین را تنگ و محدود کرده است، اما شیخ‌بهایی به توصیف و تبیین رای خود بسنده کرده و خواننده را مقید به پذیرش آن ننموده است. علاوه براین، در رساله او اثری از تکفیر و تحدید بچشم نمیخورد.شیخ‌بهایی، دو سوم حجم رساله خود را به مسایل عملی اسلام اختصاص داده، اما علامه مجلسی بیشترین همّ خود را صرف شرح اصول عقاید کرده و در بخش اعمال، به شرح مقدمات عمل و توصیه‌های اخلاقی بسنده کرده است.