روش نظام‌مند خواجه‌نصیرالدین طوسی در مواجهه با منتقدان فلسفه اسلامی

خواجه‌نصیرالدین طوسی را میتوان در شمار برترین مدافعان فلسفۀ اسلامی در دوران غربت تفکر و فلسفه‌ورزی دانست. او با تلاشها و حمایتهای علمی و فلسفی خود، مانع از خاموشی چراغ این اندیشه اصیل شد. خواجه‌نصیرالدین برای دفاع از فلسفۀ اسلامی در برابر منتقدان آن، از روشی نظام‌مند بهره برده که موجب تحول بنیادین در روند فلسفه و کلام اسلامی شد. پژوهش حاضر با استفاده از راهبردهای توصیفی، تحلیلی و استدلالی و روشهای اسنادی، تحلیل منطقی و قیاسی، بدنبال تبیین نظام علمی‌‌دفاعی خواجه‌نصیر در مواجهه با منتقدان فلسفۀ اسلامی است. یافته های این تحقیق نشان میدهند که شاخصه‌های روش نظام‌مند وی عبارتند از: تبیین عدم تعارض میان فلسفه و دین، گفتگو با سایر اندیشمندان، شرح فلسفه سینوی، نقد آراء مخالفان و منتقدان فلسفه، ترکیب فلسفه مشائی و اشراقی، نشان‌دادن کاربرد فلسفه با ارائه کلام فلسفی، رویکرد عقلی و بدون غرض‌ورزی در شرح و نقد، و رعایت اخلاق در نقد. نتایج پژوهش حاکی از آنست که عقل فلسفی و رویکرد عقلانی خواجه، اساس و محور اصلی نظام علمی‌‌دفاعی اوست.

the systematic method of khwājah naṣīr al-dīn ṭūsī in confronting critics of islamic philosophy

khwājah naṣīr al-dīn ṭūsī can be considered one of the most prominent advocates of islamic philosophy during the period of eclipse of thought and philosophizing. he prevented the extinction of the light of this original school of thought drawing on his scientific and philosophical support and efforts. in order to defend islamic philosophy against its critics, he used a systematic method that resulted in a fundamental transformation in the development of islamic philosophy and kalām. while employing some descriptive, analytic, and ascriptive arguments and certain logical and deductive analytic methods, the present study aims to explain ṭūsī’s scientific-defensive method in facing the critics of islamic philosophy. the findings of this study indicate that the features of his systematic method include explaining the lack of conflict of interest between philosophy and religion, entering dialogs with other thinkers, explaining ibn sīnā’s philosophy, criticizing the views of opponents of philosophy, synthesizing peripatetic and illuminationst philosophies, revealing the functions of philosophy through presenting philosophical explanations, following a rational and unbiased approach in commenting and criticism, and observing the rules of ethics in criticism. finally, the author concludes that ṭūsī’s philosophical intellect and rational approach provide the basis and main axis for his scientific-defensive system.