نقدی بر نظریۀ پایان فلسفۀ تطبیقی، با تکیه ‌بر دیدگاه استیون بوریک

از زمان پیدایش اصطلاح «فلسفۀ تطبیقی» تا به امروز، دیدگاههای مختلفی در باب چیستی، مبانی و کارکرد آن مطرح شده است. بعضی از اندیشمندان بر پایان فلسفۀ تطبیقی تاکید دارند، برخی دیگر بر اهمیت و ضرورت آن اصرار میورزند و عده‌یی نیز به ایجاد تغییرات اساسی در آن ‌از اروپامحوری، به التفات به دیگری و هم‌سخنی‌ روی آورده‌اند. با اینحال، «پایان» دارای معانی گوناگونی است که با بررسی آنها، میتوانیم سه معنا و مصداق اساسی را برای آن بیان کنیم: 1) بمعنای امتناع ذاتی، حامیان این نظریه معتقدند فلسفۀ تطبیقی بدلیل کاستیها و ناکامیابیهای درونی، با اشکال مهمی تحت عنوان «امتناع در ذات» روبرو بوده و اساساً نباید شکل میگرفت، 2) بمعنای ظهور تمامی امکانها و فعلیت یافتن همۀ استعدادها و تواناییها، که در آن بر اصل پیشرفت و کمال تاکید شده است و 3) بمعنای پایان گذشته و آغازی نو. در پژوهش حاضر با روش تحلیلی‌‌توصیفی و با تکیه‌ بر دیدگاه استیون بوریک، نظریۀ پایان فلسفۀ تطبیقی بر اساس این معانی سه‌گانه بررسی و ارزیابی شده است. بنظر میرسد آنچه مخالفان فلسفۀ تطبیقی بر آن تاکید میکنند، پایان بمعنای نخست آن است، چراکه معتقدند فلسفۀ تطبیقی، «اروپامحور» شده و نمیتواند با سایر سنتها و نظامهای علمی گفتگو و تعامل کند؛ از اینرو بلحاظ مفهومی دارای امتناع ذاتی است. اما بوریک برخلاف دیدگاه مخالفان، فلسفۀ تطبیقی را برای خروج از انزواگرایی شرق و اروپامحوری ضروری میداند. او با اتخاذ رویکردی انتقادی نسبت به «فلسفۀ تطبیقی گذشته» بدلیل اروپامحور بودن، به «فلسفۀ تطبیقی آینده‌» توجه میکند که دو وظیفۀ بر عهده دارد: 1) حفظ شیوه‌های مختلف تفکر و 2) تسهیل ارتباط میان این شیوه‌ها، بدون تقلیل یکی به دیگری.

a critique of the theory of the end of comparative philosophy based on steven burik’s view

since the coinage of the term “comparative philosophy” several views have been propounded concerning its whatness, principles, and function. some thinkers emphasize the end of comparative philosophy, and some others insist on its significance and necessity. there are still others who advocate the beginning of some basic changes in this school from europe-centeredness to interaction and dialog with others. however, the word “end” has different meanings the investigation of which could lead to three main meanings and referents for it: 1) essential impossibility: the followers of this theory believe that comparative philosophy suffers from an important defect called “impossibility in essence” because of its internal problems and shortages and should not have been formed at all; 2) appearance of all possibilities and actualization of all potencies and abilities, which emphasizes the principle of progress and perfection; 3) end of the past and a new beginning. following an analytic-descriptive method and relying on steven burik’s viewpoint, the present study investigates and evaluates the theory of the end of comparative philosophy based on these three meanings. apparently, what opponents of comparative philosophy emphasize is end in the first sense because they believe that this kind of philosophy has become “europe-centered” and cannot enter any dialog or interaction with other scientific traditions and systems. accordingly, it conceptually enjoys a kind of essential impossibility. nevertheless, unlike the opponents, burik believes that comparative philosophy is necessary for stopping the east’s isolation and the growth of europe-centeredness. through adopting a critical approach to the “previous comparative philosophy” because of its europe-centeredness, he pays attention to the “future comparative philosophy”, which bears two responsibilities: 1) maintaining various methods of thinking and 2) facilitating the relationship between these methods without reducing one to another.