تحلیل و نقد نگرش تقلیل گرایانه به فلسفه اسلامی

یکی از مناقشه‌های معاصر درباره فلسفه اسلامی، مناقشه در اصالت آن، یعنی پرسش از «امکان فلسفه اسلامی» است. این مسئله هویتی، در تاریخ و آینده فلسفه اسلامی تاثیری بسزا دارد. آراء منکران اصالت فلسفه اسلامی اعم از مستشرقان، مورخان غربی، برخی از عرب زبانان و مخالفان هرگونه فلسفه دینی را میتوان تقلیل‌گرایانه دانست. در این نظریات، فلسفه اسلامی به چند موضوع فروکاسته شده است: فلسفه‌یی تقلیدگر از فلسفه یونان، کلام و الهیات اسلامی و فلسفه عربی. مستشرقان و مورخان مخالف، فلسفه یونانی را اصل و فلسفه اسلامی را فرع بر آن دانسته اند. برخی مخالفان با پافشاری بر عدم سازگاری دین و فلسفه، تلاش برای ایجاد فلسفه اسلامی را بیهوده دانسته و با اعتقاد به عدم امکان فلسفه دینی، ازجمله فلسفه اسلامی، قید اسلامی برای فلسفه ‌بعنوان علم تعقلی را جایز ندانسته و فلسفه اسلامی را همان کلام و الهیات پنداشته اند. مخالفان دیگر، ازجمله عرب زبانان، از بکارگیری تعبیر فلسفه اسلامی امتناع ورزیده و با توجه به زبان متون فلسفی در سنت اسلامی، آن را فلسفه عربی نامیده‌اند. آنها فلسفه عربی را مختص به نژاد عرب تلقی کرده و همان را محقق در تاریخ فلسفه دانسته‌اند. مقاله پیش‌رو به تحلیل و نقد مدعیات تقلیلگرایانه در باب فلسفه اسلامی پرداخته و تلاش میکند اصالت آن را بعنوان واقعیتی تاریخی، اثبات و از ضرورت آن دفاع نماید.

an analytic critique of the reductionist approach to islamic philosophy

one of the recent debates regarding islamic philosophy focuses on its originality and the questions of the “possibility of islamic philosophy”. this identity-related problem has a significant effect on the history and future of islamic philosophy. the view of the opponents of the originality of this denomination, including orientalists, western historiographers, some arab scholars, and those who are against any kind of religious philosophy can be considered to be reductionist. in their theories, they have reduced islamic philosophy to a philosophy imitating greek philosophy, islamic kalām and theology, and arabic philosophy. opposing orientalists and historiographers view greek philosophy as the base and islamic philosophy as one of its branches. some of the opponents believe that any attempt at establishing islamic philosophy is in vain by insisting on the incompatibility of religion and philosophy. moreover, by rejecting the possibility of religious philosophy, including islamic philosophy, they maintain that the use of the word islamic as an adjective for philosophy, as an intellectual science, is not justified and, thus, equate islamic philosophy with kalām and theology. some other opponents, including arabs, avoid the use of the phrase “islamic philosophy”, and, by emphasizing the language of philosophical texts in islamic tradition, call it arabic philosophy. they limit arabic philosophy to the arab race and believe that this view is supported by history of philosophy. the present paper provides a critical analysis of the proponents of reductionist approaches to islamic philosophy and aims to demonstrate and defend the necessity of its originality as a historical reality.