اهداف تربیت عقلانی در اندیشه لوگوس محور هراکلیت

هدف پژوهش حاضر دستیابی به راه‌حلهای کاربردی برای حل مسئله هنجارشکنی جامعه‌ با بهره‌گیری از غایت‌شناسی تربیت عقلانی هراکلیت، فیلسوف پیشاسقراطی یونانی است. این پژوهش از نوع کیفی است که از روش استنتاج عملی فرانکنا بهره برده است. در این راستا، ابتدا آثار بجامانده از هراکلیت بررسی شد و مباحث مرتبط با موضوع استخراج گردید. در مرحله بعد، بمنظور دستیابی به هدف غایی و اهداف واسطه‌‌یی تربیت عقلانی، یک باید آغازین بعنوان مقدمه قیاسی اول در نظر گرفته شد و سپس مبتنی بر یک گزاره واقعنگر فلسفی بعنوان مقدمه دوم قیاس عملی، نتیجه قیاس عملی که همان غایت تربیت عقلانی با اندیشه لوگوس‌محور هراکلیت است، استخراج گردید. در انتها بر اساس این هدف غایی و مبناهای فلسفی دیگر، اهداف واسطه‌یی تربیت عقلانی هراکلیت استنتاج شد و مبتنی بر این یافته‌ها، راهکارهایی برای ایجاد فرهنگ هنجارپذیری در جامعه ایران مطرح گردید. نتایج پژوهش نشان میدهد که غایت تربیت عقلانی از دیدگاه هراکلیت، اتصال به لوگوس (عقل کلی) و شناخت آن است تا انسان بتواند قواعد و اصول عقل کلی را کشف کند و مطابق با آن حرکت نماید و به کمال برسد. بر همین اساس میتوان گفت شناخت قوانین، نخستین هدف در راستای حل مسئله هنجارشکنی و سوق دادن بسمت جامعه آرمانی بر مبنای قوانین است. همچنین بر پایه اهداف واسطه‌یی تربیت عقلانی هراکلیت این نتیجه بدست می‌آید که برای ایجاد شناخت و عمل مطابق با هنجار، باید تربیت عقلانی در سه بُعد شناختی شامل خودشناسی و درک و فهم اجتماعی راهبردی شامل مرجع مداری و اخلاقی شامل مبارزه با امیال و تخلق به اخلاق نیکو حاصل شود تا بتوان بر مسئله هنجارشکنی فائق آمد.

Purpose of Rational Training in Heraclitus’ Logos-Centered Philosophy

The purpose of the present study is to introduce some practical solutions to the problem of transgression in society through benefitting from the teleology of the rational training of Heraclitus, the Greek pre-Socratic philosopher. This qualitative study was carried out following Frankena’s practical syllogism. In doing so, the researchers firstly investigated Heraclitus’ works and extracted the related discussions. Next, in order to gain access to the ultimate and intermediary goals of rational training, they considered an initial must as the premise of the first deduction and, then, based on a realist philosophical proposition as the second premise of the practical syllogism, its conclusion, which is the same ultimate goal of rational training in Heraclitus’ logos-centered philosophy, was extracted. Finally, based on this ultimate goal and other philosophical principles, they inferred the intermediary goals of Heraclitus’ rational training and, given the findings, presented some strategies for establishing the culture of normativeness. The findings of the study indicate that the end of rational training in Heraclitus’ view is to connect to logos (universal intellect) and to learn about it so that Man can discover the principles and rules of the universal intellect, move ahead accordingly, and attain perfection. Hence, it can be said that attaining the knowledge of laws is the first goal in the process of solving the problem of norm-breaking and moving towards the ideal society based on the laws. Moreover, given the intermediary goals of Heraclitus’ rational training, it can be concluded that, in order to attain knowledge and act according to the norms, rational training must be realized at three levels: cognitive, including self-knowledge and social understanding; strategic, including reference-orientedness, and ethical, including fighting against whims and developing good behavior. In this way, one can overcome the problem of transgression or norm-breaking.