مبانی انسانشناختی هابز و اسپینوزا درباره حکومت (ملاحظاتی تاریخی)

هابز و اسپینوزا از جمله فیلسوفانی هستند که در تاریخ فلسفه پرداختن به اندیشه سیاسی را از ضروریات کار فلسفی دانسته‌اند. این دو متفکر بنحوی نظاممند اندیشه سیاسی خود را به مابعدالطبیعه و انسانشناسی منتج از آن مرتبط دانسته‌اند که از این حیث با پیشینیان خود و حتی با دکارت که کمابیش همدوره آنهاست، تفاوتی آشکار دارند. اسپینوزا در برخی جهات از هابز تاثیر پذیرفته است، اما بدلیل تفاوت در منطق و فلسفه کلی هر یک، تفاوتی چشمگیر در خوانشهای انسانشناختی و ارائه کارکردهای اندیشه سیاسی این دو فیلسوف مشاهده میشود. هدف راهبر مقاله حاضر برجسته‌سازی پیشینه تاریخی فلسفه سیاسی در یونان باستان بویژه در سده‌های میانه و سپس در تقابل تاریخی با این پیشینه، یافتن مبادی و مفروضات مابعدالطبیعی و انسانشناختی پیدا و پنهان در برتری نوع حکومت مطلوب هابز و اسپینوزا و همچنین برشمردن شباهتها و تفاوتهای میان آنهاست. مدعای اصلی مقاله اینست که فلسفه سیاسی اسپینوزا بر پایه اخلاق و عقل استوار است تاجاییکه ویژگی بارز آن عشق به انسان و اهمیت عقل در سرشت اوست. در سوی دیگر، فلسفه سیاسی هابز حس بنیاد است و ویژگی مشهود آن نگرش بدبینانه به انسان و تفسیری مادی از سرشت وی است. بر همین اساس، اصل صیانت ذات در هابز تنها بمعنای صیانت جسم است و نوع برتر حکومت بزعم او، سلطنت مطلق است که تنها هدف آن حفظ جان شهروندان و تامین امنیت جامعه است، اما صیانت ذات برای اسپینوزا فراتر از صیانت جسم بوده و صیانت عقل را نیز دربرمیگیرد و چه‌بسا بر آن تاکید بیشتری دارد، چراکه ذات آدمی بیشتر به عقل اوست تا به جسمش. بنابرین، نوع برتر حکومت از نظر اسپینوزا، دموکراسی بوده و او به نقش حکومت در تعالی فرهنگ بشر و لزوم سیاستگذاری تربیتی و اخلاقی تصریح کرده است.

Anthropological Principles of Hobbes and Spinoza on Government (A Historical Overview)

Hobbes and Spinoza are among the philosophers who believe in the necessity of dealing with political philosophy. They maintain that their political philosophies are systematically related to metaphysics and the anthropology that originates in it. In this regard, their views are clearly different from those of their predecessors and even from those of Descartes, who is almost contemporary with them. Spinoza has been influenced by Hobbes in some respects; however, because of the differences between the logic and general philosophy of each of them, there are some noteworthy differences between these two philosophers’ anthropological interpretations and the functions of their political philosophy. The main purpose of the present paper is to highlight the historical background of political philosophy in ancient Greece, particularly during the Middle Ages. While challenging this historical background, it also aims to discover the explicit and implicit metaphysical and anthropological principles and assumptions underlying the views of Hobbes and Spinoza regarding a desirable government and report the differences and similarities between them. The authors intend to demonstrate that Spinoza’s political philosophy is based on ethics and reason. The distinctive feature of his philosophy is its love of human beings and reason. On the other hand, Hobbes’ political philosophy is based on the senses, and its distinctive feature is having a pessimistic view of human beings and presenting a material interpretation of their nature. Accordingly, the principle of preserving the essence in Hobbes’ view is limited to preserving the body, and a superior government means absolute monarchy, the sole purpose of which is protecting the lives of its citizens and establishing security in society. Nevertheless, in Spinoza’s view, protecting the essence is beyond the protection of the body and extends to reason, perhaps even more than the body, because human essence mainly depends on their reason rather than their body. Hence a superior government in Spinoza’s view is of a democratic nature. He also emphasizes the role of government in promoting the human culture and the necessity of educational and ethical policy-making.