تبیین نگرش غایتمدارانه فارابی نسبت به موسیقی

نگرش خاصِ فارابی به موسیقی حکایت از اهمیت علت غایی برای موسیقی نزد وی دارد. در اندیشه فارابی، موسیقی با اندیشه منطقی و فلسفه سیاسی مرتبط است و این ارتباط در نظام موسیقایی او موثر است. ارتباط موسیقی با منطق و سیاست از طریق غایت موسیقی برقرار میشود؛ به این نحو که صناعت شعری بعنوان بخشی از منطق، تعیین‌کننده غایت موسیقی است و در طول این نسبت، با فلسفه مدنی (سیاست) نیز ارتباط پیدا میکند. بازتاب این ارتباطها را میتوان در مباحث وی در باب تعریف موسیقی، مشخص کردن مبادی آن، منشا شکلگیری موسیقی، انواع موسیقی و دسته‌بندی و رتبه‌بندی آلات موسیقی، تشخیص داد. فارابی با توجه به علت غایی در موسیقی و همچنین مبادی موسیقی که ریاضیات توان بررسی آنها را ندارد، در تحلیل موسیقی از ریاضیات فاصله میگیرد. او علت غایی موسیقی را با علت غایی شعر که همان برانگیختن خیال برای نیل به سعادت نزد عموم است، برابر میداند و بدین ترتیب بر وجه محاکاتی موسیقی تاکید میورزد و موسیقی را از اینکه تنها امری سرگرم‌کننده باشد، خارج میکند. نگرش غایتمدارانه‌، نتایجی در رویکرد کلی فارابی نسبت به موسیقی در پی داشته که این مقاله به تبیین آنها پرداخته است.

Explaining Fārābī’s Teleological View of Music

Fārābī’s specific view of music reveals the teleological importance of music for him. In his philosophy, music is connected with logical thought and political philosophy, and this connection plays an effective role in his musical system. The relationship between music, logic, and politics is established through the end of music. That is, the genre of poetry, as a part of logic, determines the end of music and also develops a relationship with civil philosophy (politics) in the course of this relation in the view of Fārābī. The reflection of such relationships can be seen in the definition of music, specifying its principles and source of its formation, types of music, and the classification and ranking of musical instruments. Given the final cause of music and its principles, which mathematics is not capable of explaining, Fārābī distances himself from mathematics when analyzing music. He equates the final cause of music with that of poetry, which is the same provoking of imagination to attain happiness for all. In this way, he emphasizes the imitative aspect of music and defines it as something more than a tool for entertainment. The teleological view yields some consequences for Fārābī’s general approach to music, which are the focal points of this paper.