حد و تعریف بر مبنای فلسفه سینوی و صدرایی

بحث تعریف در معرفت شناسی از جایگاهی ویژه‌ برخوردار است و گاه با دشواریهایی همراه است. یکی از این دشواریها نقشی است که فصل در نظام معرفتی ابن سینا ایفا میکند و تحدید اشیاء را با مشکل مواجه میسازد. این دغدغه از حوزه فلسفۀ مشاء فراتر رفته و به فلاسفه بعد نیز سرایت نموده، بطوری که در بررسی منشا این مسئله و علت بروز مجادلات، گاه اشکال را به نظام فکری یکدیگر نسبت داده اند اما در نهایت، هر یک با خط‌مشی فکری خویش، بنحوی سعی در گره گشایی از آن نموده‌اند. ابن سینا برای حل مسئله بناچار به فصول منطقی متوسل شده، هر چند تعریف تحت این فصول را رسم و نقش آن را صرفاً تمایز معرَّف قلمداد میکند. ملاصدرا با مدد گرفتن از اصول فلسفیش و احتساب فصل در زمرۀ لوازم وجود، تعریف به فصول منطقی را در حکم حد تلقی نموده و با این رویکرد، رسم را تا مرتبه حد، تعالی بخشیده است. او بپشتوانۀ حیثیت وجودی‌یی که در مقابل حیثیت مفهومی برای فصول قائل شده، بسنده کردن به دانش مفهومی را در شناخت حقایق ناکافی دانسته؛ بنابرین ضمن تاکید و اهتمام بر علم حضوری، آن را راهکاری در برابر اظهار عجز ابن سینا بر حدآوری و حلال مشکل معرفی میکند.

Term and Definition Based on Sadrian and Sinan Philosophies

The discussion of definition has a particular place in epistemology and sometimes raises a number of complicated problems. One of these problems is the role of differentia in Ibn Sīnā’s epistemological system, which complicates delimiting the definition of things. This has gone beyond the realm of Peripatetic philosophy and affected other philosophers as well so that, when examining the source of this problem and the reasons behind the debates, they sometimes attribute the problem to the philosophical systems they follow. However, each has eventually tried to resolve the issue in a way based on their own philosophical views. Ibn Sīnā had to resort to logical differentia in order to solve the problem though he considers definition under such differentia to be descriptive and its role to be merely the distinction of definiens. Relying on his own philosophical principles and placing differentia among the concomitants of existence, he considered definition based on logical differentia similar to term and, in this way, promoted description to the level of term. Moreover because of the ontological mode which he introduced against the conceptual mode for differentia, he maintained that conceptual knowledge is not sufficient for knowing about the truth. Therefore, while emphasizing and acknowledging presential knowledge, he introduced it as a strategy to be used against Ibn Sīnā’s inability for presenting a term and a solution for the problem.