پیوند دوسویه متافیزیک نور با جهان پویا و نفس‌شناسی اشراقی نزد دیونوسیوس و سهروردی

فرضیه بنیادی این مقاله برآمیختن فلسفه نوافلاطونی متاخر با سنت مسیحی و یهودی است. بر این اساس زمینه تطبیق اندیشه‌های دیونوسیوس با فلاسفه اشراقی و عارف مسلک، بویژه سهروردی در عالم اسلامی، فراهم میشود. ایندو در تفکر برغم تفاوت زمینه تفکر دینی و عرفانی، نظام متافیزیکی واحدی را ترسیم میکنند که بر مفهوم رمزی و نقش خلاق نور استوار است. پژوهش حاضر با تمرکز بر اصول این نظام، تشابه آنها را از سه جهت مورد توجه قرار میدهد: شباهت متافیزیکی، شباهت در نفس‌شناسی و تشابه ساختارهایی که به تبیین آموزه کیهان بالتجلی می‌انجامد. نویسنده درصدد است از یکسو محور این تشابه را بر اساس هویت خلاق نور تبیین نماید تا بدین سان هویت تجلی یافتگی جهان و فیضان صدوری نور را نمایان سازد و از سوی دیگر، اساس پیوند دوسویه نظام متافیزیکی و اشراقی آنها با جهان‌شناسی و مبانی نفس‌شناسی و شهود را آشکار کند. بر اساس شباهت سه‌گانه این دو نظام، سه نتیجه مهم حاصل میشود: 1 پیدایش نظام جهان بالتجلی از الوهیت، 2 تبیین ساختار پویای جهان که بر پایه کنش اشراقی در کل عالم حاکم است، 3 مبانی نفس‌شناسی شهود که بنیاد تاله نفس در عالم انوار را ترسیم میکند. با اینهمه، نویسنده نشان میدهد که در نظام متافیزیکی هر دو متفکر، در شیوه رسیدن نفس به تاله، اختلافی آشکار دیده میشود.

Bilateral Relationship of Metaphysics of Light with the Dynamic World and Illuminationist Psychology in Dionysius and Suhrawardī

The present paper basically hypothesizes that the recent Neoplatonic philosophy is entangled with Christian and Jewish traditions. Accordingly, it would be possible to match Dionysius’ thoughts with those of Illuminationist and mystic philosophers, particularly Suhrawardī, in the world of Islam. In spite of their different religious and gnostic backgrounds, both Dionysius and Suhrawardī present the same metaphysical system that is based on the mysterious concept and creative role of light. The present study, while relying on the principles of this system, focuses on the similarities between their philosophies in three respects: metaphysics, psychology, and structures that lead to explaining the theorem of the illuminated universe. The author, on the one hand, intends to explain the core of this similarity based on the creative identity of light in order to reveal the emanated identity of the world and the effusion of light. On the other hand, he wishes to demonstrate the basis of their mutual metaphysical and Illuminationist relation to cosmology and fundamental principles of psychology and intuition. Based on the threefold similarities of these two systems, three conclusions can be derived: 1 origination of the system of the world through emanation in divinity, 2 the reliance of the dynamic structure of the world on Illuminationist action in the whole world, 3 psychology of intuition as the basis of the deiformity of the soul in the world of lights. Nevertheless, the author shows that there is an obvious difference between the two thinkers’ metaphysical systems regarding the way the soul can attain devotion and deiformity.