نقد اشکالات فخررازی به ابن‌سینا درباره حقیقت علم

فلاسفه مسلمان اگرچه بصورت خاص به مباحث معرفت‌شناسی نپرداخته‌اند اما در باب کلیات علم و معرفت، بتفصیل سخن گفته‌اند. شیخ‌الرئیس، در آثار متعدد خود، بمناسبتهای مختلف، تعابیر متفاوتی درباره چیستی علم بیان کرده و گاهی علم را صرفاً کیف، گاهی کیف دارای اضافه و گاه صرفاً اضافه دانسته است. همچنین تعبیر علم به تجرد از ماده نیز در آثار او بچشم میخورد. این تعدد عبارات، برای افرادی همچون فخررازی، دستاویزی شده تا اندیشه شیخ را مورد نقد و جرح قرار دهند. فخررازی در مواضع متعدد از آثارش تاکید میکند که دیدگاه ابن‌سینا در باب علم متشتت بوده و نتوانسته به دیدگاهی واحد درباره حقیقت علم دست‌ یابد. پژوهش حاضر که به روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد نقادانه نوشته شده، میکوشد پس از نقل ادعای فخررازی، صحت آن را ارزیابی نماید، سپس بسراغ آثار او رفته تا تعاریف علم نزد وی را بررسی نماید. نتیجه بدست‌آمده از بررسیها نشان میدهد که اگرچه برخی مشکلات مبنایی در دیدگاه شیخ‌الرئیس وجود دارد، اما سخنان ابن‌سینا بر اساس مبانی او، مستحکم و قابل تحویل به دیدگاهی واحد است‎ این درحالیست که رازی خود در مسئله مذکور دچار دوگانه‌گویی شده است.

A Critique of Fakhr alDīn Rāzī’s Criticism of Ibn Sīnā’s View of the Truth of Knowledge

Although Muslim Philosophers have not specifically discussed epistemological problems, they have extensively spoken of some general issues regarding knowledge. Ibn Sīnā has provided various definitions and explanations in relation to the nature of knowledge on different occasions in many of his works. He has conceived of knowledge sometimes as pure quality, sometimes as quality possessing relation, and sometimes as pure relation. Moreover, he has interpreted knowledge as abstraction from matter in some of his works. Such a diversity of interpretations has given an excuse to some people such as Fakhr alDīn Rāzī to criticize and question Ibn Sīnā’s view of the truth of knowledge. In different places in his works, Fakhr alDīn Rāzī emphasizes that Ibn Sīnā’s view of knowledge was divided, and he failed to attain a single standpoint concerning the truth of knowledge. The present study, which was conducted following an analyticdescriptive method and a critical approach, firstly presents Fakhr alDīn Rāzī’s claim and, then, evaluates its truth. Next, the authors delve into his other works to examine the definitions of knowledge in his view. The findings of this study demonstrate that, although there are some fundamental problems in Ibn Sīnā’s view, his words are based on his own principles, are solid, and can be reduced to a unitary view. However, Rāzī’s words on this problem are inconsistent.