زیست‌جهان دیلتای، حیات متعالیه‌ ملاصدرا و امکان علوم انسانی متعالی

نقش و تاثیر دیلتای در نظریه‌های مربوط به علوم انسانی کم‌نظیر است. دیلتای «هرمنوتیک روشی» را در مقابل «روش پوزیتیویستی» علوم طبیعی قرار داد؛ همانگونه که علوم طبیعی روش واحدی دارند، هرمنوتیک نیز روشی برای «علوم انسانی» است. او با تفکیک میان علوم طبیعی و علوم انسانی، برای اینکه بر هویت مستقل آن در برابر علوم طبیعی تاکید کرده و نشان داده باشد که سنخ کار علوم‌ انسانی با علوم طبیعی متفاوت است، تصریح کرد که علوم انسانی با عالم زندگی، تجربه‌ زیسته یا همان «زیست‌جهان» سروکار دارد. عالم طبیعت، عالم مکانیکی است ولی عالم زنده و زیست‌جهان، عالم زنده و پویاست و از اینرو سنخ و روش مواجهه با آن با روش علوم طبیعی متفاوت است. در این جستار با استمداد از روش تطبیقی، از مفهوم زیست‌جهان در اندیشه‌ دیلتای،‌ به جستجوی فلسفه‌ ملاصدرا و حکمت متعالیه رفته‌ایم و از رهگذر مبانی فلسفی او همچون اصالت وجود، تشکیک وجود، حرکت جوهری، تبیین مفهوم اراده، سیر تکاملی نفس، وحدت تشکیکی عالم و معلوم و نظریه‌ تاویل، از مفهوم «حیات متعالیه» در فلسفه‌ ملاصدرا سخن گفته‌ایم و کوشیده‌ایم نشان دهیم که با توجه به این مبانی و مفاهیم، چگونه میتوان بر بنیاد حکمت متعالیه شرایط امکان «علوم‌ انسانی متعالی» را تبیین کرد.

Dilthey’s Lifeworld, Mullā Ṣadrā’s Transcendent Philosophy, and the Possibility of Transcendent Human Sciences

The influential role of Dilthey is unparalled in theories in the field of human sciences. He contrasted methodological hermeneutics with the positivist method of natural sciences and stated that, as all natural sciences share a single method, hermeneutics functions as a method employed by all human sciences. Through distinguishing human and natural sciences from each other and in order to emphasize that each enjoys an independent identity and demonstrate that the concerns of the two fields are different from each other, Dilthey stipulated that human sciences deal with the world of life, lived experience, or the same lifeworld. The world of nature is a mechanical one, while the living world or life world is alive and dynamic and, thus, the method of treating it is different from that of natural sciences. Using a comparative method, in this paper the author has tried to use the concept of lifeworld in Dilthey’s philosophy as an incentive to explore Mullā Ṣadrā’s Transcendent Philosophy. Moreover, relying on some of his philosophical principles, such as the principiality of existence, gradation of existence, and the transsubstantial motion as well as his explanation of the concept of free will, developmental process of the soul, graded unity of the knower and the known, and the theory of t’awīl, the author has discussed the concept of “transcendent life” in Mullā Ṣadrā’s philosophy. Finally, he has tried to demonstrate how one could explain the necessary conditions for the possibility of “transcendent human sciences” in the light of the abovementioned principles and concepts.