ارزیابی انتقادات فخررازی به براهین ابن‌سینا در مورد تناهی ابعاد

مسئله‌ تناهی ابعاد از قدیمیترین مباحث فلسفه‌ طبیعی است که نتایج آن وارد حوزه‌ فلسفه‌ الهی نیز شده است. سوال اینست که ابعاد عالم و هر یک از اجسام طبیعی محدود و متناهی است یا نامحدود و نامتناهی؟ ارسطو نخستین فیلسوفی است که در تاریخ فلسفه به بررسی این مسئله پرداخته و نامتناهی بودن ابعاد یک جسم و عالم طبیعی را ممتنع دانسته است. ابن‌سینا نیز بپیروی از ارسطو، ابعاد جسم را متناهی میداند و براهین سه‌گانه تطبیق، مسامته و سلّمی را برای اثبات این نظریه بیان میکند. فخررازی که مهمترین منتقد ابن‌سینا در تاریخ فلسفه است، در این مسئله نیز انتقاداتی بر نظریه‌ ابن‌سینا وارد میداند. در این پژوهش اثبات میشود که اکثر اشکالات فخررازی در اینباره ناشی از خلط ذهن با خارج و مغالطه‌ میان احکام مقولات نه‌گانه با مقولۀ کمّ متصل است.

An Evaluation of Fakhr al-Dīn Rāzī’s Criticisms of Ibn Sīnā’s Argument Regarding the Finitude of Dimensions

The finitude of dimensions is one of the oldest problems of natural philosophy, the consequences of which have entered the realm of divine philosophy. The question is whether the dimensions of the world and each natural body is finite and limited or infinite and limitless. Aristotle was the first philosopher who studied this problem in the history of philosophy and ruled out the infinity of the dimensions of bodies and the natural world. In the same view, Ibn Sīnā maintained that the dimensions of body are finite and presented the threefold arguments of correspondence, parallelism, and hierarchy in order to demonstrate this theory. Fakhr alDīn Rāzī, who is the most important critic of Ibn Sīnā in the history of philosophy, advanced some criticisms against this theory of Ibn Sīnā. This study proves that most of Fakhr alRāzī’s misconceptions in this regard originate in mixing the mind with the outside and the principles of the ninefold categories with the category of quantity.