جایگاه و زمانه ملامحمد کاظم هزارجریبی در تاریخ علوم عقلی؛ با تاکید بر محتویات نسخ خطی پیرامون خداشناسی

یکی از اندیشمندان مذهبی شیعه که جایگاه علمیش کمتر مورد بررسی قرار گرفته، ملامحمد کاظم هزارجریبی استرآبادی (متوفای 1236 قمری) است. او از دانشمندان شیعی اواخر دوره زندیه و اوایل قاجار است که در زمینه‌های گوناگون الهیات، بویژه اعتقادات، تلاشهای متعدد علمی انجام داده است. آثار هزارجریبی منتشر نشده‌اند اما نسخه‌های خطی بسیاری به زبان فارسی و عربی از وی باقی‌ مانده است. تالیفات، تصنیفات و ترجمه‌های هزارجریبی، در نشر و بسط فرهنگ شیعی و تعقل‌ورزی تاثیر بسزایی داشته است. او در آثارش به این نکته توجه میکرد که نوشتارش باید مورد استفاده عموم طالبان الهیات قرار بگیرد و بهمین دلیل، غالب آثارش به فارسی است. این نوشتار در گردآوری اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانه‌‌یی بویژه تصحیح انتقادی نسخ خطی و در پردازش اطلاعات با روش توصیفی تحلیلی، به پاسخ این پرسش میپردازد که مهمترین بحثهای هزارجریبی درباره خداشناسی کدامند؟ بعنوان یافته‌های تحقیق میتوان به این نکات اشاره نمود: او فطری بودن خداشناسی را میپذیرد ولی مخالف فطری بودن دین اسلام است. وی برای اثبات وجود خدا از دلایل متنوعی مانند برهان امکان و وجوب، برهان نظم و برهان فطرت استفاده کرده است. همچنین برای حل برخی شبهات در خداشناسی تلاش کرده تا معناشناسی درستی از برخی صفات الهی مانند اراده، عدالت و حکمت ارائه دهد.