تبیین وجود شناختی رابطه خیر با تقدیر و سرنوشت در فلسفه افلوطین

«خیر» در فلسفۀ افلوطین نخستین اقنوم از اقنومهای سه گانه است و از دو جهت خیر است: یکی در قوس نزول بعنوان علت فاعلی و دیگری در قوس صعود بعنوان علت غایی همه موجودات. عقل، نخستین جلوۀ خیر است که در عین حال هم تعقل است و هم وجود، هم جنبۀ هستی‌شناختی دارد و هم جنبۀ معرفت شناختی. عقل بر جهان هستی و همۀ مراتب آن نظارت دارد؛ یعنی جهان، طبق مقدّرات و اندازه‌گیری و طرح و برنامه ‌یی که عقل برای ادارۀ آن تنظیم و ترسیم کرده است، تدبیر میشود. سرنوشت انسان نیز از این قاعده مستثنی نیست اما انسان چون طبق مقدّرات عقل، از اختیار برخوردار است در نظام خلقت فقط موجودی انفعال پذیر نیست بلکه با اختیار خود میتواند ضمن ارتباط و اتحاد با خیر، به سعادت ابدی نایل گردد. بنابرین، از نظر افلوطین همۀ جهان هستی از خیر بعنوان فاعل و غایت آفرینش بهره‌مند است. مسئله اصلی ما چگونگی ربط خیر با تقدیر و هدف نوشتار حاضر تبیین این امر و نتیجه روشنگر این است که خیر از مجرای عقل به تدبیر عوالم معقول و محسوس میپردازد.