تاثیر حکیم سبزواری بر مکتب تهران (تداوم مکتب فلسفی اصفهان قاجاری)

نوشتار حاضر به بررسی نحوه تحقق مکاتب فلسفی اسلامی در حوزه فرهنگی ایران از قرن هشتم تا سیزدهم هجری میپردازد. در این راستا سیر تحول مکاتب مزبور از «مکتب فلسفی شیراز» (به نمایندگی قطب‌الدین شیرازی و صدرالدین دشتکی) به «مکتب اصفهان صفوی» (به نمایندگی میرداماد و ملاصدرا) و از آن به «مکتب اصفهان قاجار» (به نمایندگی ملاعلی نوری و ملااسماعیل خواجوی) و در نهایت وصول آن به «مکتب تهران» (به نمایندگی ملاعلی مدرس زنوزی و ملامحمد رضا قمشه‌ای و حکیم جلوه) مطرح میشود و در ادامه به نقش کلیدی حکیم سبزواری در تحول مکتب سوم به مکتب تهران پرداخته میشود. بدیهی است بلحاظ دوره زمانی انتخاب شده مجال پرداختن به مکاتب پیش از مکتب فلسفی شیراز مانند «مکتب مراغه» (به نمایندگی خواجه نصیرالدین طوسی) و یا پس از مکتب تهران یعنی «مکتب نوصدرایی» (به نمایندگی علامه طباطبایی) نبوده است. در این راستا تلاش شده به ویژگیهای چهار مکتب مورد نظر و شرایط اجتماعی حاکم بر جامعه و علل رویکرد مردم به حکما و دانشمندان شاخص هر مکتب اشاره گردد. این پژوهش به شیوه کتابخانه‌یی و تلاشی تطبیقی نشان میدهد که استبداد و ظلم ناشی از رفتار حاکمان و مشروعیت‌بخشی و همراهی اهل علم، علت عمده تشکیل حلقه‌ها و کانونهای شبه‌حزبی به دور قدرتهای معنوی در لباس حکیم و صوفی بدلیل تاثیر سخن عارفان و فیلسوفان بوده است.