تاملات تاریخی در باب قاعده امکان اشرف

در نوشتار حاضر اصالت قاعده امکان اشرف بمثابه قاعده‎یی اشراقی بررسی میگردد. برغم قول مشهور درباره این قاعده مبنی بر ریشه‌یی یونانی داشتن، مدعای این نوشتار آن است که قاعده از لوازم مکتب اشراق است و مشائی دانستن آن با اصول مشائیان سازگاری ندارد. این مدعا از دو جهت به اثبات خواهد رسید؛ جهت اول، بیان شواهدی از آثار خود شیخ‌اشراق و شارحان مکتبش و اینکه چگونه نحوه بیان شارحان موجب چنین تصوری شده که این قاعده سابقه‌یی قبل از مکتب اشراق دارد. جهت دوم بررسی لوازم مکتب اشراق است و اینکه شیخ‌اشراق از این قاعده در اثبات اصول فکری مکتبش بهره برده، حال آنکه این مسائل از نظر مکتب مشاء مردود است. بنابرین جستجوی پیشینه‌یی قبل از سهروردی برای این قاعده خطاست.