براهین ابن سینا برادراک حضوری ذات در بوته نقد و ارزیابی

بنا به عقیده فلاسفه اسلامی، ادراک ذات توسط نفس، معرفتی حضوری است؛ بدینمعنا که آگاهی نفس به ذات خود از طریق اشیاء بیرونی یا اعضای بدن و یا افعال نفس، آنچنانکه دکارت در کوگتیوی خود طرح میکند، اتفاق نمی افتد، بلکه نفس، فارغ از افعال و احوالش و با غیر فعال شدن بدن مادی همچنان مدرک ذات خود است.فیلسوف بزرگ اسلامی، شیخ‌الرئیس، براهین مختلفی در اثبات این ادعا مطرح کرده است که شناخته شدهترین آنها برهان «هوای طلق» یا «انسان معلق» است. اما با ارزیابی این براهین چنین بنظر میرسد که آنها توان چندانی در اثبات مدعای خود ندارند و در بهترین شرایط، تنها قادر به اثبات تفاوت علم نفس به خود با علم او به سایر اشیاء هستند. بنابرین بنظر میرسد یا باید برای استقلال نفس در ادراک ذات بدنبال دلایل محکمتری بود و یا نفس را در علم به ذات خود، مستقل از بدن و بخصوص مغز ندانست.