مطالعه تنوع ژنتیکی و روابط صفات مهم زراعی بخشی از توده گندم های کلکسیون بانک ژن گیاهی ملی ایران

دراین مطالعه512 نمونه گندم همراه با سه رقم روشن، کویر و ماهوتی ‌(به عنوان شاهد) در قالب طرح آگمنت در16بلوک که هر بلوک شامل 35 نمونه ژنتیکی بود، در سال زراعی 89-1388 درمزرعه‌یپژوهشیبانکژنگیاهیملیایرانکشت گردید. صفات مهم زراعی، مورفولوژیکی و فنولوژیکی مانند: درصد سبزکردن، تعداد روز تا خوشه‌دهی، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدن کامل، تعداد روز از خوشه‌دهی تا رسیدن کامل، تعداد روز از گلدهی تا رسیدن کامل (طول دوره پر شدن دانه)، ارتفاع بوته، طول خوشه، قطر ساقه، تعداد گره در ساقه، تراکم خوشه، ریشک‌دار بودن خوشه، رنگ گلوم، کرک‌دار بودن گلوم، تعداد سنبلچه در خوشه، تعداد گلچه در سنبلچه، تعداد دانه در خوشه، وزن صد دانه، وزن دانه پنج خوشه و وزن دانه گیاهان هر کرت، طبق دستورالعملipgri (موسسهبینالمللیذخایرتوارثیگیاهی) ارزیابیگردید. نتایج آمار توصیفی برای صفات کمی بیشترین ضریب تغییرات (cv) را به ترتیب در صفات وزن دانه گیاهان هر کرت (30درصد cv=) ووزندانهپنجخوشه(23درصدcv=) نشان داد. کمترین ضریب تغییرات در صفات فنولوژیکی مانند: تعدادروزتارسیدنکامل(2درصدcv=)،تعدادروزتاگلدهی(3درصدcv=)وتعدادروزتاخوشه‌دهی(3درصدcv=)‌مشاهده شد.نتایجشاخصشانونبرایصفاتکیفینشاندادکهحداکثرتنوعمربوطبهصفتریشک‌داربودنخوشه (92/0='h) وحداقلتنوعمربوطبهصفتکرک‌داربودنگلوم (37/0='h) بود. نتایج تجزیه همبستگی نیز نشان داد که بیشترین ضرایب همبستگی صفت وزن دانه گیاهان هر کرت با ارتفاع بوته (**23/0r =) و وزن صد دانه (**23/0r =) مشاهده شد. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد، صفات تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه در مجموع 2/95 درصد از تغییرات وزن دانه پنج خوشه را توجیه می‌‌نمایند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که اثر مستقیم تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه بر روی وزن دانه پنج خوشه به ترتیب 77/0 و 66/0 بود.تجزیهبهعامل‌هابراساسمولفه‌هایاصلیوباچرخشوریماکس5عاملپنهانیراشناساییکردکهدرمجموع 1/74درصدازکلواریانسمتغیرهاراتوجیهنمودند. تجزیه کلاستر به روشward منابع ژنتیکی 21 کشور را در سه خوشه، گروه‌بندی کرد. با توجه به تنوع ژنتیکی موجود در صفات مورد بررسی می‌‌توان از این پتانسیل ژنتیکی در برنامه‌های اصلاحی استفاده نمود.