بررسی روابط بین عملکرد و اجزای آن در گندم در شرایط آبیاری نرمال و تنش خشکی با استفاده از روش تجزیه مسیر

به منظور بررسی روابط بین عملکرد و اجزای آن در گندم، آزمایشی تحت دو تیمار آبیاری و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان، به صورت اسپلیت پلات (تیمار بدون تنش و تنش خشکی در کرت‌های اصلی و 15 رقم گندم در کرت‌های فرعی) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 87-1386 اجرا شد. صفات محتوی نسبی آب، عملکرد و اجزای آن (تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه)، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که اثر خشکی و رقم بر کلیه صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار بود و تنش خشکی سبب کاهش تمام صفات گردید. ضرایب همبستگی بین عملکرد دانه با شاخص برداشت در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش، مثبت و بسیار معنی‌دار بود. همبستگی‌های شاخص برداشت با تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در شرایط تنش خشکی، مثبت و معنی‌دار و در شرایط بدون تنش، غیر معنی‌دار بود. همبستگی بین وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله در شرایط تنش خشکی، معنی‌دار و در شرایط بدون تنش، غیر معنی‌دار بود. در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش، همبستگی بین وزن هزار دانه و عملکرد دانه مثبت و معنی‌دار بود. بین عملکرد دانه و میزان آب نسبی برگ در شرایط عدم تنش، همبستگی غیر معنی‌دار، در حالیکه در شرایط تنش خشکی، همبستگی بسیار معنی‌دار بود. بر اساس نتایج تجزیه مسیر، در هر دو شرایط تنش و بدون تنش خشکی، شاخص برداشت بالاترین اثر مستقیم مثبت را بر روی عملکرد دانه داشت. بعد از شاخص برداشت در شرایط بدون تنش، بالاترین اثر مستقیم را تعداد سنبله در متر مربع و در شرایط تنش، تعداد دانه در سنبله بر روی عملکرد دانه داشت. بالاترین اثر غیر مستقیم منفی را در شرایط بدون تنش، تعداد سنبله در متر مربع از طریق کاهش تعداد دانه در سنبله و در شرایط تنش، وزن هزار دانه از طریق افزایش شاخص برداشت بر روی عملکرد دانه داشت. بنابر نتایج این تحقیق می‌توان احتمال داد که برای رسیدن به عملکرد مطلوب‌تر در شرایط بدون تنش باید به ترتیب شاخص برداشت، تعداد سنبله در متر مربع و تعداد دانه در سنبله و در شرایط تنش، در درجه اول شاخص برداشت و سپس تعداد دانه در سنبله را افزایش داد.