ارزیابی کشتارگاهی زخم های شیردان و ارتباط آن با سن و جنس در گاومیش های آذربایجان غربی

زخم شیردان از بیماری‌های گوارشی گاو و گاومیش بوده که در شکل حاد با خونریزی، ملنا، پریتونیت حاد منتشر و در شکل مزمن با سو هضم شناخته می‌شود. اشکال بالینی کمتر ولی فرم تحت بالینی در کشتارگاه فراوان می‌باشد. برای تعیین فراوانی، درصد و تیپ زخم‌ها، پراکندگی سنی و جنسی تعداد 258 راس از گاومیش‌های آذربایجان غربی (145 راس ماده، 113 راس نر) در کشتارگاه ارومیه انتخاب شدند. در مجموع تعداد 89 راس (5/34 درصد) دارای زخم شیردان بود که میزان فراوانی زخم‌های شیردان در گاوهای ماده (63 مورد از 145 راس) از نظر آماری با گاوهای نر (26 از 113 راس) متفاوت نبود. درصد ابتلا سنی زخم‌های شیردان در دام‌های 1، 2، 3، 4 و بالای 4 سال به ترتیب 9درصد، 6/5درصد، 3/30درصد، 8/25درصد و 2/29درصد بود. با افزایش سن وقوع زخم شیردان نیز افزایش داشت. گاومیش‌های 3 و 4 و بالای 4 سال به ترتیب 1، 8 و 8 راس بیش از یک نوع ضایعه در شیردان داشتند. وقوع سنی زخم‌های شیردان در گاوهای نر به ترتیب 3/3درصد، 3/2درصد، 1/10درصد، 6/5درصد و 9/7درصد و در گاوهای ماده به ترتیب 6/5درصد، 3/3درصد، 7/14درصد، 2/20درصد و 4/21درصد بود که تفاوت معنی داری داشتند. از نظر تعدد تیپ‌ها 9/80درصد دارای یک تیپ، 7/15 درصد دارای دو و 4/3درصد حاوی 3 تیپ از زخم شیردان بود. درصد و پراکندگی جنسی تیپ‌های 1، 2، 3 و 4 به ترتیب 1/31درصد (13 راس نر، 20 راس ماده)، 8/36درصد (13 راس نر، 28 راس ماده)، 1/31درصد (4 راس نر، 30 راس ماده) و 94/0درصد بود. پراکندگی زخم‌ها در بدنه و تعداد معدودی در پیلور شیردان بود. نتایج هیستوپاتولوژی تمام موارد ضایعات ماکروسکوپی را تایید نمود. ضایعات تیپ 1 با کیستیک شدن کریپت های غدد، تیپ 2 با ترشحات سروزی فیبرینی جزیی و نکروز کریپت های غدد، تیپ 3 با ترشحات سروزی فیبرینی فراوان در محل زخم و عروق و نکروز کریپتهای غدد و تیپ 4 با گرانوله شدن بافت همبند، بافت همبند التیامی، نکروز بافتی، عروق جدید و ترومبوز عروقی بودند؛ لذا می‌توان گفت که بازا هر سه گاومیش یک راس دارای یک تیپ از زخم شیردان هست. پراکندگی زخم‌ها در بین ماده‌ها و نرها متفاوت نبوده ولی با افزایش سن زخم شیردان و تعدد تیپ‌ها نیز افزایش می‌یابد. روند زخم‌ها در فرم تحت بالینی تا تیپ 3 بوده و تیپ 4 به فرم بالینی تظاهر نموده که تشخیص و درمان گردیده و یا تلف و حذف شده‌اند.