ارزیابی نقش خصوصیات بارش و آتش سوزی تجویزی بر اندازه رواناب و آبشویی عناصر مغذی خاک در پارک جنگلی چغاسبز ایلام

مقدمه و هدفخاک یکی از اجزای مهم زمین، با عملکردها و خدمات پرشمار بوم‌سازگانی است که برای حیات پایدار در کره زمین ضروری است. با از بین ‌رفتن خاک سطح زمین بر اثر فرسایش، در سراسر جهان، توان تولیدی خاک بوم‌سازگان‌های طبیعی ازجمله جنگل‌ها و مراتع و زمین‌های کشاورزی کاهش می‌یابد. این پژوهش با هدف بررسی نقش مدت بارش و آتش‌سوزی تجویزی بر تولید رواناب و عناصر مغذی خاک زیراشکوب گونه‌های گوناگون درختی در پارک جنگلی چغاسبز، استان ایلام انجام شد.مواد و روش‌هادر این پژوهش اندازه رواناب، رسوب و عناصر مغذی موجود در رواناب در توده‌های جنگل‌کاری‌شده با سرو زربین (cupressus sempervirens l.)، جنگل طبیعی بلوط ایرانی (quercus brantii lindl.) و قطعه شاهد (خارج از تاج‌پوشش اشکوب فوقانی) در دو وضعیت آتش‌سوزی تجویزی و بدون آتش‌سوزی با استفاده از دستگاه شبیه‌ساز باران در مدت‌های بارش 15 و 30 دقیقه با شدت ثابت 80 میلی‌متر در ساعت اندازه‌گیری شد. در این پژوهش اثر نوع گونه بر اندازه رواناب، رسوب و عناصر مغذی بررسی شد. همچنین، خصوصیات اصلی خاک شامل بافت خاک، ضخامت لاشبرگ، اسیدیته خاک اندازه‌گیری شد. برای بررسی تفاوت متغیرهای بررسی‌شده میان گونه های مطالعه‌شده از تجزیه پراکنش یک‌طرفه استفاده شد و مقایسه میانگین‌ها با آزمون چند دامنه‌ای دانکن انجام شد.نتایج و بحثنتایج بررسی رواناب در قطعه‌های آزمایشی تیمار آتش‌سوزی تجویزی و مقایسه گونه های مطالعه‌شده در بازه‌های زمانی، نشان داد که در بازه‌های گوناگون، آتش‌سوزی باعث افزایش اندازه رواناب شد به‌طوری که در مدت بازه 30 دقیقه در قطعه شاهد رواناب با اندازه 17 لیتر تولید شد که این اندازه رواناب در مقایسه با دو توده سرو و بلوط افزایش معنی داری داشت. همچنین، بیشترین اندازه رسوب کل در بازه زمانی 30 دقیقه در قطعه شاهد 108/15 گرم بود و کمترین اندازه آن در بازه زمانی 15 دقیقه در توده سرو زربین 52/64 گرم بود. از سوی دیگر، در تیمار بدون آتش‌سوزی مشخص شد که بیش‌ترین اندازه رواناب در منطقه مطالعه‌شده به‌ترتیب در بازه زمانی 15 و 30 دقیقه در قطعه شاهد با اندازه 5 و 17 لیتر بود. بررسی همزمان رواناب و رسوب قطعه‌‌های آزمایشی نشان داد که روند هر دو مشابه بود و با افزایش رواناب، رسوب نیز افزایش یافت.نتیجه گیری و پیشنهادهابر اساس نتایج این پژوهش مشخص شد که تغییر در عرصه‌های طبیعی زاگرس مانند آتش‌سوزی می‌تواند فرایند تولید رواناب را افزایش دهد و باعث هدررفت عناصر مغذی موجود در خاک و تغییر خصوصیات شیمایی خاک شود. پیشنهاد می‌شود، اثر افزودن مواد آلی اصلاح‌کننده یا پوشش‌دهنده خاک بر خصوصیات خاک، رواناب و رسوب پس از آتش‌سوزی بررسی و شبیه سازی شود.

evaluation of the role of rainfall characteristics and prescribed fire on the runoff and leaching of soil nutrients in the chogha sabz park, ilam

introduction and goalsoil is one of the most important components of the earth and has a number of functions and ecosystem services that are essential for sustainable life on the planet. soil loss due to erosion occurs almost all over the world and reduces the productivity of natural ecosystems such as forests, rangelands, and agricultural lands. the present study investigated the role of rainfall duration on runoff and soil nutrients under different plant species in the chogha sabz park, ilam province.materials and methodsin this study the amount of runoff was determined in afforested stands (cupressus sempervirens l.), natural quercus brantii lindl. forest, and control treatment based on the representative stand principle in burned and unburned conditions. the rainfall simulator was installed in a 2 m2 plot during 15 and 30 min of rainfall with a constant intensity of 80 mm/h. this study investigated the effect of species type on the amount of runoff, sediment, and nutrients. the basic characteristics, including soil texture, litter depth, and ph, were also measured and the results were analyzed using one-way variance test and comparison of means was performed using duncan’s multiple range test.results and discussionthe results of the runoff study in the experimental plots of the prescribed fire treatment and the comparison of the studied species in the time intervals showed that in different intervals, fire caused an increase in the amount of runoff, so that in a 30-min interval in the control plot, a runoff of 17 l was produced, which was a significant increase compared to the two stands of cupressus sempervirens l. and quercus brantii lindl. also, the highest amount of total sediment in the 30-min interval in the control plot was 108.15 g, and its lowest amount was 52.64 g in the 15-min interval in the coniferous species of cupressus sempervirens l. on the other hand, in the unburned condition, it was determined that the highest amount of runoff in the studied area was in the 15- and 30-min intervals in the control plot, with amounts of 5 and 17 l, respectively. simultaneous examination of runoff and sediment in the experimental plots showed that the trends in both were similar and that as runoff increased, sediment also increased.conclusion and suggestionsaccording to the results of this study, it was determined that changes in the natural areas of the zagros, such as fires, can increase the process of runoff production, causing the loss of nutrients in the soil and changing the chemical properties of the soil. it is suggested that the effect of adding organic soil amendments or cover on soil, runoff and sediment properties after fire be investigated and simulated.