بررسی نقش عامل ‌های موثر در طغیان رود تلار مازندران در رخداد اسفند 1397 با استفاده از مدل hec-ras

مقدمه و هدفرخداد بارش های شدید که در مدت زمان کوتاه حجم زیادی از نزولات جوی را به‌همراه دارد، غالباً باعث بروز مشکلات پرشماری برای جوامع انسانی، گیاهی و جانوری می شود. سیل ویرانگر 27 اسفند 1397 در شهرستان سیمرغ، خسارت‌های مالی زیادی را به‌همراه داشت. شبیه سازی های آب‌شناسی جریان سیل در رود تلار از بالادست شهر کیاکلا تا بعد از شهر، این امکان را فراهم کرد تا عامل‌های بروز آب گرفتگی شهر کیاکلا در اسفند 1397 شناسایی شود تا بتوان از تکرار چنین پیشامدی جلوگیری کرد. هدف این پژوهش شبیه سازی آب نمود رخداد سیل27 اسفند 1397 رود تلار در محدوده شهر کیاکلا با مدل رایانه ایhec – ras و تعیین نقش عامل‌های موثر در بروز سیلاب در منطقه مطالعه‌شده و پیشنهاد راهکارهای اجرایی برای جلوگیری از بروز آب گرفتگی زمین های مجاور رود تلار در محدوده شهر کیاکلای استان مازندران بود.مواد و روش‌هادر این پژوهش، منطقه مطالعه‌شده بازه 10 کیلومتری از رود تلار در محدوده شهرستان سیمرغ در استان مازندران بود. در این بازه سه پل نجارکلا، ملاکلا و برج خیل بودند که تمام مشخصات هندسی آنها به همراه مختصات جغرافیایی، داده‌های مربوط به بلندی و فاصله‌های نقاط در 26 مقطع عرضی متوالی با استفاده از دوربین نقشه‌برداری تئودولیت و جی پی اس چند بسامد، برداشت شد. آب نمود سیل 27 اسفند 1397 با استفاده از مدل hec-ras شبیه‌سازی شد. برای به‌دست آوردن دوره بازگشت سیلاب 27 اسفند 1397، تحلیل فراوانی داده‌های تاریخی 65 ساله بده رود تلار در ایستگاه کیاکلا با نرم افزار ایزیفیت انجام شد. بستر رود بر اساس سیلاب با دوره بازگشت 25 ساله و حریم کمی رود در بازه مطالعه‌شده، با روش dlsrs  که در دستورالعمل تعیین حریم کمی رود ها آورده‌شده است، تعیین شد.نتایج و بحثتحلیل توزیع فراوانی داده‌های تاریخی بده ایستگاه آب‌سنجی کیاکلا رود تلار با نرم افزار ایزیفیت نشان داد که دوره بازگشت اوج سیلاب لحظه ای 27 اسفند 1397 برابر 24 سال بود. شبیه سازی آب نمود سیلاب 27 اسفند 1397 روی بازه مطالعه‌شده رود تلار نشان داد که تمام مقاطع رود و هر سه پل برای عبور جریان ظرفیت کافی داشتند و به بستر رود در مسیر مطالعه‌شده آسیبی وارد نشد اما، به بخش بزرگی از نوار حریم 20 متری دو طرف رود با کاشت درختان مثمر آسیب وارد شد که البته هیچ تاثیری بر بروز آب گرفتگی های ناشی از سیلاب 27 اسفند سال 1397 در شهرستان سیمرغ نداشت.نتیجه گیری و پیشنهادهاآب گرفتگی شهر کیاکلا و روستاهای پیرامون به‌دلیل نامناسب بودن ابعاد هندسی پل نبود، بلکه به‌دلیل گرفتگی دهانه پل با تنه و سرشاخه های درختان حمل‌شده از بالادست آبخیز به محل پل بود که این یافته نیز همانند شمار قابل توجهی از بلاهای طبیعی تاییدکننده بی‌توجهی و اهمیت ندادن به عملیات آبخیزداری در آبخیزهای منابع‌طبیعی بالادست است. جلوگیری از تغییر کاربری زمین‌های جنگلی و مرتعی در آبخیزهای کوهستانی و ساخت سازه‌های تقاطعی جمع‌آوری‌کننده اجسام شناور و غوطه‌ور در آب در آبخیزهای بالادست اقدام‌هایی هستند که احتمال تکرار چنین پیامدهایی را به حداقل ممکن می‌رسانند.

investigation of effective factors role on 18 march 2019 floods of the kiakola in mazandaran province by hec-ras model

introduction and goalheavy rainfall events in short terms makes a plenty of precipitation volume that commonly causes severe problems in human community, flora and fauna. the simorgh city was damaged financially by the floods on march 18, 2019. hydraulic simulation from upstream to downstream of the kiakola town causes to find the inundation factors and prevent to repeat of such events. purpose of this research is a simulation of 18 march 2019 floods in the telar river in kiakola town of hec-ras model and determining effective factor’s role in this flood event to present some countermeasures for preventing of happening such inundation in this region. materials and methodsin this research, 10 km of the telar river in the west of simorgh city was studied. in this area, there were bridges, najjarkola, mollakola and borjkheil, all of their geometric dimensions of bridges with geographic coordinates, see level elevations and distances of 26 cross sections which surveyed by theodolite and gps multi frequency device. the hydrograph of the telar river was simulated by the hec-ras model in 18 march 2019. to obtain the return period of 18 march 2019 flood, 65 years’ time series of the telar river discharge in the kiakola hydrometric station was analyzed by easy fit. the river bed was determined by 25 years return period flood and river limits was determined by dlsrs method which mentioned in determination of quantitative limits of river instruction.results and discussionfrequency distribution analysis was done by easy fit software on historical discharge of the kiakola hydrometric station showed that return period of peak discharge on 18 march 2019 hydrograph was equal to 24 years. simulation of 18 march 2019 hydrograph on study reach indicated that all cross sections of the river and all three bridges had enough capacity to pass the flow and no damage was done to the river bed in the studied path, but a large part of the 20-m privacy strip of two the side of the river was damaged by planting fruitful trees, which, of course, had no effect on the occurrence of flooding caused by the flood of 18 march 2019 in simorgh city.conclusion and suggestionsthe flooding of the city of kiakola and the surrounding villages was not due to the inappropriate geometric dimensions of the bridge, but because the opening of the bridge was blocked with the trunks and branches of trees transported from the upstream of the watershed to the bridge site, which, like a significant number of natural disasters, confirms neglect it is related to watershed operations in watersheds of natural resources. preventing the change of use of forest and rangeland in mountain watersheds and building crossing structures to collect floating and submerged bodies in upstream watersheds are measures that minimize the possibility of repeating such consequences.