بررسی تغییرات زمانی سطح دریاچۀ مهارلو با استفاده از تصویرهای ماهواره و عامل ‌های موثر بر آن

مقدمه و هدف دریاچه مهارلو در استان فارس یکی از دریاچه‌های آب شور ایران است که در فاصله 10 کیلومتری جنوب ‌شرقی شیراز است و از دیدگاه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌ محیطی برای این منطقه اهمیت زیادی دارد. از این ‌رو، بررسی روند تغییرات سطح این دریاچه در دوره زمانی بلندمدت به‌منظور تصمیم گیری های صحیح به‌وسیله مدیران اهمیت ویژه ای دارد؛ بر این اساس در این پژوهش تغییرات زمانی سطح آب دریاچه مهارلو بررسی شد.مواد و روش ها منطقه پژوهش‌ شده آبخیز مهارلو بود. با استفاده از داده های ماهواره لندست در طول دوره آماری 2020-1986 مساحت دریاچه در هر تصویر تعیین شد. سپس، روند تغییرات سطح دریاچه در این دوره با استفاده از آزمون من کندال بررسی‌شد. افزون بر این، عامل‌های موثر بر تغییرات سطح دریاچه همچون تغییرات بارندگی، آب‌دهی ورودی به دریاچه، تراز سطح آب زیرزمینی، جمعیت و مساحت پوشش گیاهی آبخیز در این دوره آماری ارزیابی شد.نتایج و بحثنتایج این پژوهش نشان داد که روند تغییرات مساحت دریاچه مهارلو در دوره مطالعه‌شده معنی‌دار و کاهشی (km2/year 3) بود. نقطه تغییر ‌زمانی، ماه سپتامبر 2007 بود و از این تاریخ به بعد کاهش شدیدی در سطح دریاچه رخ داد. همچنین، نتایج بررسی تغییرات بارش نشان داد که روند اندازه‌ی بارش منفی و بی‌معنی بود؛ هر چند که روند تغییرات آب‌دهی ورودی به دریاچه و تبخیر، منفی و معنی‌دار بود. روند تغییرات جمعیت و پوشش گیاهی افزایشی و معنی‌دار بود. همچنین، نتایج این پژوهش نشان داد که روند تغییرات سطح تراز آب زیرزمینی در این محدوده منفی و معنی‌دار بود.نتیجه گیری و پیشنهادهانتایج این پژوهش نشان داد که روند تغییرات سطح دریاچه مهارلو به‌شدت کاهشی بود. بررسی عامل‌های تاثیرگذار روی سطح دریاچه نیز نشان داد هیچ‌گونه روند معنی‌داری در اندازه‌ بارش در آبخیز به‌عنوان یکی از تامین‌کننده‌های اصلی آب ورودی به دریاچه، رخ نداده است. هرچند روند تغییرات بارش معنی‌دار نبود و روند تبخیر هم کاهشی بود، اما روند جمعیت و پوشش گیاهی در آبخیز افزایشی بود که ناگزیر نیاز به تامین آب بیشتر در این محدوده است. این موضوع منجر به افزایش بی‌رویه برداشت از منابع آب زیرزمینی و جریان‌های سطحی شده است. به این دلیل، روند سطح تراز آب زیرزمینی و آب‌دهی ورودی به دریاچه، کاهشی و معنی‌دار بود. افزون بر این، اثر متقابل این عامل‌ها منجر به روند منفی تغییرات سطح دریاچه شد. بنابراین، با توجه به اهمیت دریاچه مهارلو در آبخیز و به‌منظور جلوگیری از کاهش سطح دریاچه، مدیران باید توجه زیادی به اجرای برنامه‌ریزی‌های پایداری سرزمین داشته باشند.

satellite-based analysis of maharlou lake’s surface area trends and influencing factors

introduction and goalmaharlou lake in fars province is one of the saline lakes of iran, located 10 kilometers southeast of shiraz. it holds significant economic, social, and environmental importance for the region. therefore, assessing the long-term changes in the lake’s surface area is crucial for making informed decisions by managers. in this context, the present study investigates the temporal changes in the water surface area of maharlou lake.materials and methodsthe study area was the maharlou watershed. the lake’s surface area was determined for each satellite image using landsat data over the period from 1986 to 2020. then, the trend in the lake’s surface area changes during this period was analyzed using the mann-kendall test. additionally, factors influencing the lake’s surface area changes, such as precipitation changes, inflow to the lake, groundwater level, population, and vegetation cover area within the watershed, were evaluated during this period.results and discussionthe results of this study showed that the trend in the surface area of maharlou lake during the study period was significant and decreasing (3km²/year). the change point in the time series occurred in september 2007, after which a sharp decline in the lake’s surface area was observed. furthermore, the results of the precipitation analysis indicated that the trend in precipitation was negative but not significant. however, the trends in the inflow to the lake and evaporation were both negative and significant. the trends in population growth and vegetation cover were found to be increasing and significant. additionally, the study’s findings showed that the groundwater level trend in this area was negative and significant.conclusion and suggestionsthe results of this study indicated that the surface area of maharlou lake has significantly decreased. the analysis of the factors affecting the lake’s surface area showed no significant trend in the precipitation within the watershed, which is one of the primary contributors to the inflow to the lake. although the trend in precipitation was not significant and the evaporation trend was also decreasing, the increasing trends in population and vegetation cover within the watershed inevitably demand more water in this region. this situation has led to excessive extraction from groundwater resources and surface flows. consequently, the trends in groundwater levels and inflow to the lake were both decreasing and significant. moreover, the interplay of these factors has resulted in a negative trend in the lake’s surface area. therefore, given the importance of maharlou lake within the watershed and to prevent further reductions in the lake’s surface area, managers must pay close attention to implementing sustainable land management plans.