نقش تخریب جنگل ها و تغییر کاربری اراضی بر فرسایش پذیری خاک های لسی شرق استان گلستان

به منظور مطالعه تاُثیر تخریب پوشش جنگلی و اجرای عملیات زراعی بر چگونگی فرسایش پذیری خاک ها، اراضی شیبدار لسی شرق استان گلستان، حوزه آبخیز آق سو، انتخاب شد. پنج نیمرخ خاک در هر یک از موقعیت های شیب کاربری جنگل و پنج نیمرخ در موقعیت های مشابه کاربری زراعی مجاور آن حفر شده و به لحاظ مورفولوژیکی مورد مطالعه قرار گرفتند. از افق های مختلف نیمرخ های خاک تعدادی نمونه دست نخورده با استفاده از جعبه های کوبینا جهت مطالعات میکروسکوپی برداشته شد. در مجموع پنجاه نمونه از لایه سطحی خاک کاربری جنگل و زراعی با مته نمونه برداری شد و مورد تجزیه فیزیکو- شیمیایی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد میانگین درصد سیلت خاک از 6/57% در لایه سطحی جنگل به 4/68% در کاربری زراعی افزایش یافته است. مجموع درصد سیلت و شن خیلی ریز نیز در اغلب نقاط ناحیه مورد کشت در مقایسه با کاربری جنگل طبیعی افزایش پیدا کرده است. ماده آلی خاک از 5/3% در لایه سطحی جنگل به 0/1% در منطقه زراعی مجاور کاهش یافته است. جنگل تراشی و عملیات زراعی در منطقه موجب شده تا میانگین وزنی قطر خاکدانه ها نیز از 49/1 میلیمتر در خاک جنگل به 88/0 میلیمتر در ناحیه مورد کشت کاهش یابد. مطالعات میکرومورفولوژیکی مقاطع نازک خاک نشان می دهد که در اکثر موارد ساختمان مطلوب دانه ای و اسفنجی بر اثر تخریب پوشش طبیعی منطقه به انواع توده ای و متراکم تبدیل شده است. به دلیل وقوع چنین تغییراتی ضریب فرسایش پذیری خاک منطقه به خصوص در موقعیت های شانه شیب، شیب پشتی و پای شیب افزایش یافته است.