بررسی وضعیت برگاب در تاغ haloxylon persicum bunge)) و اسکنبیل (calligonum comosum l’hér) و نقش آن ها بر حفاظت خاک

بحران آب بیش از سایر عامل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زیستی و محیطی موجب کاهش تولید بوم‌نظام‌های گیاهی به‌خصوص در اقلیم خشک می‌شود. به‌همین دلیل، ارزیابی و سنجش باران اهمیت بیش‌تری پیدا می کند، به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک که رطوبت خاک عامل محدود کننده و موثر بر تولیدات گیاهی است (صادقی و عطارد 2014). این‌که چه نسبتی از بارش به برگاب تبدیل می‌شود بستگی به سه ویژگی مهم خصوصیت‌های گیاهی، ویژگی‌های بارش و شرایط تبخیر دارد (گریتس و همکاران 2010). هدف پژوهش حاضر تاثیر اندازه‌ و شدت بارش و درصد تراکم تاج‌پوشش گونه های اسکنبیل و تاغ بر اندازه و درصد برگاب آن‌ها در شرایط اقلیمی بیرجند در بازه‌ی زمانی (مهر 1398 تا خرداد 1399) می باشد که براساس آن می‌توان گونه ای که در طرح‌‌های حفاظت خاک بهتر عمل می نماید انتخاب نمود.مواد و روش‌هااین پژوهش در سال آبی از مهر 1398 تا خرداد 1399در غرب شهر بیرجند در پردیس دانشکده‌ی کشاورزی و منابع‌طبیعی واقع در 5 کیلومتری جاده‌ی کرمان انجام شد. این منطقه در ’’63 ’21 º 59 شرقی و ’’21 ’43 º 32 شمالی قرار گرفته است. میانگین باران سالانه‌ی منطقه در دوره‌ی 50 ساله 170/8 میلی‌متر است (درخشان و همکاران 2014). در این پژوهش اندازه‌ی ربایش تاجی گونه‌های تاغ و اسکنبیل بررسی شد. از هر گونه‌ی تاغ و اسکنبیل چهار تکرار با تراکم پوشش تاجی کم تا زیاد انتخاب شد. درصد انبوهی تاج‌پوشش گونه ها با در نظرگرفتن قطر بزرگ و کوچک درختچه اندازه گیری شد. از ظروف سینی شکل با ابعاد 30×30 سانتی‌متر برای جمع‌آوری آب باران زیر هر گونه استفاده شد. همچنین، برای محاسبه‌ی مساحت موثر تاج‌پوشش گونه‌ها از سطح تاج‌پوشش آن ها در فصل پاییز تا بهار به صورت عمودی تصویربرداری شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده ها از آزمون های همبستگی، تحلیل وایازی و تجزیه‌ی واریانس یک طرفه (anova) استفاده شد. کلیه آزمون‌های آماری به‌وسیله‌ی نرم افزار spss انجام شد و نمودارها به‌وسیله‌ی نرم افزار اکسل رسم شد.نتایج و بحث اسکنبیل، گونه ای مقاوم به خشکی بوده و در تپه های شنی و زمین‌های بسیار سبک در بیابان های خشک گسترش یافته‌است. نتایج بررسی این گونه در نهالستان دانشکده‌ی کشاورزی نشان داد بیش‌ترین حجم برگاب با اندازه‌ی 15/6 میلی متر مربوط به فصل بهار است. همچنین بین اندازه‌ی بارش و اندازه‌ی برگاب براساس ضریب همبستگی پیرسون در سطح 0/01 همبستگی مثبت معنی‌دار وجود دارد (0/93=r2). بین شدت بارش و اندازه‌ی برگاب در سطح 0/05 همبستگی مثبت معنی‌دار وجود دارد (0/79=r2). بین شدت بارش و درصد برگاب درسطح 0/01 همبستگی مثبت معنی‌دار وجود دارد (0/87=r2). تاغ به‌دلیل پایین‌بودن ظرفیت (پتانسیل) اسمزی، در جذب رطوبت خاک توانایی زیادی دارد. براساس ضریب همبستگی پیرسون بین ویژگی‌های بارش و برگاب رابطه‌ی معنی داری وجود دارد. نتایج نشان داد بین اندازه‌ی بارش و اندازه‌ی برگاب و درصد انبوهی تاج‌پوشش گونه و اندازه‌ی برگاب در سطح 0/05 همبستگی مثبت معنی‌دار وجود دارد (به ترتیب 0/78=r و 0/71=r). همچنین  بین درصد برگاب با هیچ‌کدام از ویژگی‌های بارش رابطه‌ی معنی داری وجود ندارد.نتیجه‌گیری و پیشنهادهابیش‌ترین اندازه‌ی برگاب مربوط به گونه‌ی اسکنبیل 15/6 میلی متر و کم‌ترین مربوط به گونه‌ی تاغ 1/2 میلی متر است. براساس نتایج به دست آمده، بیش‌ترین درصد برگاب گونه ی تاغ 46% در بهمن‌ماه و کم‌ترین 10% در آذرماه است (p≤0/05). با توجه به این‌که گونه‌ی تاغ دارای برگاب بیش‌تری است سبب می‌شود آب بیش‌تری جذب تاج پوشش شده و آب کم‌تری به زمین برسد، ازاین‌رو برای جلوگیری از سیل و فرسایش خاک مناسب تر می باشد.

evaluation of the interception condition in haloxylon persicum bunge and calligonum comosum l’hér. species and their role on soil conservation

introduction and objective more than other biological and environmental factors, the water crisis reduces the production of plant ecosystems, especially in dry climates. for this reason, the evaluation and measurement of rain becomes more important, especially in arid and semi-arid regions where soil moisture is a limiting and effective factor on plant production (sadeghi and attard 2014). the proportion of precipitation which is converted to precipitation depends on three major parameters. it includes: plant characteristics, precipitation characteristics and evaporation conditions (grits et al. 2010). the aim of the current research is the effect of the amount and intensity of precipitation and the percentage of the canopy density of the calligonum comosum and haloxylon persicum leaves in the climatic conditions of birjand in the period (october 2018 to june 2019).materials and methods this research was conducted from october 2018 to june 2019 in faculty of agriculture and natural resources, university of birjand. this area is located at 59’ 63’ 21 º east and 21’ 43 º 32 north. the average annual rainfall of this area in the 50-year period was 170.8 mm (derakhshan et al., 2014). in this research, the rate of canopy rainfall interception of h. persicum and c. comosum were measured. for this purpose, four replications with low to high crown cover density were selected. taking into account the large and small diameter of the shrub, the percentage of the mass of the crown were measured. to collect rainwater under each species, tray-shaped containers with dimensions of 30 × 30 cm were used. also, in order to calculate the effective area of the canopy of the species during autumn to spring, the surface of their canopy was photographed vertically. in order to analyze the data, correlation tests, analysis of variance and one-way analysis of variance (anova) were used. all statistical tests were performed by spss software and graphs were drawn by excel software.results and discussioncomosum is a drought resistant species and it is spread in sandy hills in deserts. the results show that the highest amount of canopy rainfall interception belongs to spring season with the amount of 15.6 mm. also, based on the pearson correlation coefficient, there is a significant positive correlation between the amount of precipitation and the amount of rain at the level of 0.01 (r2=0.93). there is a significant positive correlation between the intensity of precipitation and the amount of interception at the level of 0.05 (r2=0.79) and there is a significant positive correlation between the intensity of precipitation and the percentage of interception at the level of 0.01 (r2=0.87). h. persicum has a high ability to absorb soil moisture due to its low osmotic potential. the results revealed that there is a significant positive correlation between the amount of precipitation and the amount of interception and the percentage of canopy mass with the amount of interception at the level of 0.05 (r=0.78 and r=0.71, respectively). also, there is no significant relationship between the percentage of interception and any of the precipitation characteristics.conclusion and suggestions  the highest amount of interception belongs to c. comosum with a value of 15.6 mm and the lowest amount of interception is related to the h. persicum with 1.2 mm. the highest percentage of h. persicum is in february with 46% and the lowest percentage is 10% in december (p ≤ 0.05). due to the density of leaves, h. persicum is more suitable for preventing floods and soil erosion, since more water is absorbed by the canopy and less water reaches the ground.