بررسی اثر کاربری های مرتعی و جنگل دست کاشت در تولید رواناب و رسوب در مقیاس کرت در آبخیز نوررود

یکی از اقدام‌های مهم و موثر در مهارکردن فرسایش خاک و تولید رواناب استفاده از روش های آبخیزداری است که در حال حاضر توجه کمتری به آن می شود. این پدیده ی طبیعی یک مساله ی محیطی جهانی است که از حاصلخیزی خاک و کیفیت آب کاسته، رسوب زایی و احتمال ایجاد سیل را افزایش می دهد؛ بنابراین می توان با استفاده از کرت های فرسایش در عرصه های طبیعی نقش موثری در مهارکردن رواناب و تولید رسوب ایفا کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بارش و پوشش گیاهی بر تولید رواناب و رسوب در آبخیز نوررود استان مازندران تهیه شده است.مواد و روش‌هاآبخیز نوررود در استان مازندران، محدوده ی سیاسی شهرستان نور، بخش بلده و جنوب غربی آمل واقع شده و مهم ترین مرکز جمعیتی آن بلده می باشد. با وسعت 1299/78 کیلومتر مربع، وسیع ترین زیرآبریز رودخانه ی هراز است. برای محاسبه ی رواناب از رگبارهای منفرد در مقیاس کرت و دو نوع کاربری مختلف جنگل دست کاشت (کاج، pinus halepensis)  با سن هفت و هشت ساله و زمین‌های مرتعی، با استفاده از کرت های آزمایشی با اندازه ی دو در ده متر مربع با دو تیمار و سه تکرار در ماه های فروردین، اردبیهشت، خرداد، شهریور، مهر و آبان و آذر سال های 1396 و 1397 استفاده شد و برای بررسی ارتباط بین ویژگی‌ها از تحلیل‌گر آماری anova استفاده شد.نتایج و بحثنتایج بارش از 1396/1/28 تا 1397/03/17 نشان داد بیش­ترین مقدار رواناب در 31 اردیبهشت 1397 ایجاد شده و باعث تولید 0/35 میلی گرم رسوب در واحد کرت شده است. نتایج آزمون کلموگروف-اسمیرنوف نیز برای دو نمونه ی غالب نشان داد دامنه ی شرقی دارای توزیع بهنجار در سطح 0/95 هستند. نتایج همبستگی بین مقدار درصد تاج پوشش و لاشبرگ هریک از کاربری ها نشان داد وجود عامل‌های طبیعی مانند: لاشبرگ و تاج پوشش گیاهی ارتباط قوی با مقدار وزن رسوب تولیدی در دو تیمار دارد. بیش‌ترین مقدار ضریب رواناب برای کاربری مرتع (33%)، و کم­ترین آن برای جنگل دست کاشت (31 %) بود.نتیجه گیری و پیشنهادهابا توجه به نتایج به دست آمده مشخص شد به طور کلی مقدار رواناب و رسوب تولیدی در مناطق جنگلی بیش­تر از مراتع است. از طرفی در مناطق مرتعی با دامنه ی شرقی، ارتباط کمتری با رسوب تولیدی وجود داشت. یکی از موارد اصلی در تخریب زمین‌های ملی، چرای بیش از حد ظرفیت مراتع و جنگل ها است. این عامل باعث تخریب مرتع می شود و با بارش هایی نه چندان شدید، رواناب تولید می شود و مقداری از خاک را جابجا می کند. در وقوع و تشدید رواناب و رسوب، عامل‌های مختلفی دخالت دارند که با درنظر گرفتن شرایط هر منطقه ممکن است یک الی دو عامل نقش بیش­تری داشته باشند. نقش کاربری و پوشش گیاهی در شرایط بارش های مختلف نقش مهمی در میزان رواناب دارد. از این رو می توان به تاثیر مستقیم وجود پوشش گیاهی بر کاهش مقدار رواناب و رسوب پی برد. با توجه به نتایج به دست آمده برای بهتر شدن نتیجه بهتر است از باران سازهای مصنوعی نیز در عرصه ی طبیعی استفاده گردد تا بتوان بهتر نقش پوشش گیاهی را درک کرد.

investigating the effect of rangeland and hand-planted forest land uses on runoff and sediment production at plot scale in noorroud watershed

introduction and objective one of the important and effective measures in controlling soil erosion and runoff production is the use of watershed management methods, which is currently receiving less attention. this natural phenomenon is a global environmental problem that reduces soil fertility and water quality, increases sedimentation and the possibility of floods. therefore, using erosion plots in natural areas can play an effective role in controlling runoff and sediment production. the present study was prepared with the aim of investigating the effect of precipitation and vegetation on the production of runoff and sediment in the noorroud watershed of mazandaran province.materials and methods noorroud watershed is located in mazandaran province, the political area of noor city, beldeh and southwest of amol, and the most important population center is beldeh. this basin, with an area of 1299.78 square kilometers, is the largest sub-basin of haraz river. to calculate the runoff from individual showers on a plot scale and two different land use types of hand-planted forest (pine, pinus halepensis) with seven and eight years old and rangeland lands, using test plots with a size of two by ten square meters with two treatments. and three repetitions were used in the months of april, april, june, october, november and december of 2016 and 2017 and anova statistical analysis was used to check the relationship between the parameters.results and discussion the results of precipitation from 2017.04.17 to 2018.06.07 showed that the maximum amount of runoff occurred on may 31, 2018 and caused the production of 0.35 mg of sediment per plot unit. the results of the kolmogorov-smirnov test also showed that the eastern domain has a normal distribution at the level of 0.95 for the two dominant types. the results of the correlation between the canopy and litter percentage of each land use showed that the presence of natural factors such as litter and vegetation canopy has a strong relationship with the weight of sediment produced in two treatments. the highest value of the runoff coefficient is for rangeland use (33%) and the lowest for hand-planted forest (31%).conclusion and suggestions  according to the obtained results, it was found that in general, the amount of runoff and sediment produced in forest areas is more than rangeland. on the other hand, there was less relationship with production sediment in the rangeland areas with the eastern slope. one of the main cases in the destruction of national lands is grazing beyond the capacity of rangelands and forests. this factor causes the destruction of the rangeland, and with not very intense rains, the resulting runoff moves some of the soil. various factors are involved in the occurrence and aggravation of runoff and sediment, and considering the conditions of each region, one or two factors may play a greater role. the role of its use and vegetation under different rainfall conditions has an important role in the amount of runoff. therefore, it can be seen that the presence of vegetation has a direct effect on reducing the amount of runoff and sediment. according to the obtained results, in order to improve the results, it is better to use artificial rainmakers in the natural field so that the role of vegetation can be better understood.