ارزیابی کارکرد کنش‌های زیستی در آبخیز بوشکان استان بوشهر

مدیران و دستگاه های اجرایی همواره بر ارزیابی کنش‌های سازه‌یی و زیستی در آبخیزها تاکید کرده‌اند. برای دست‌یابی به آن نیاز به روی‌کردی یک‌پارچه در ارزیابی و مدیریت است، که در آن فرآیندها و همه‌ی اثرهای فیزیکی، اقتصادی، و اجتماعی در نظر گرفته شود. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی اثر کنش‌های زیستی انجام‌شده بر پایه‌ی معیارهای فیزیکی، اقتصادی، و اجتماعی در آبخیز بوشکان در شرق استان بوشهر است. چهار گزینه­ ی اجراشده‌ی کنش‌های زیستی در منطقه شامل نهال‌کاری، نهال­ کاری همراه با ساخت هلالی های آبگیر (چاله‌ی فلسی)، شیارزنی، و شیارزنی همراه با نهال کاری مشخص شد. برای ارزیابی گزینه ها، شاخص های معیاری فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی هر گزینه محاسبه شد. پس از بمعیارکردن شاخص‌ها و وزن دهی به آن ها به روش دلفی، گزینه ها اولویت بندی شد. نتیجه‌ی تحقیق نشان داد که گزینه ی شیارزنی همراه با نهال‌کاری، نهال­ کاری همراه با ساخت هلالی‌های آبگیر، نهال‌کاری، و شیارزنی به‌ترتیب با مساحت­ های 16554، 2155، 9655 و 428 هکتار و وزن های 0/878، 0/741، 0/701 و 0/649 در اولویت‌های اول تا چهارم است. ازین‌رو نتیجه گرفته می شود که گزینه‌ی شیارزنی همراه با نهال کاری در آبخیز بوشکان بهترین گزینه است. بنابراین با کمک روی‌کرد گزینه سازی و ارزیابی گزینه های مدیریت زیستی، برنامه‌ریزان و بهره‌برداران آبخیزها می‌توانند پس از آگاهی از نتیجه‌ی کنش‌های گوناگون برترین گزینه های ممکن را انتخاب کنند. پیشنهاد می شود شاخص ها، معیارها، و دیگر روش های اولویت بندی نیز برای بررسی اثرهای اجرای گزینه های کنش‌های زیستی با در نظرگرفتن همه‌ ی محدودیت ها در آبخیزها به‌کار برده‌شود.

evaluation of biological operations performance in bushkan watershed of bushehr province

evaluation of mechanical and biological operations in watersheds is always emphasized by managers and executive organs. to achieve this, there is a need for an integrated evaluation and management approach in which processes and all physical, economic, and social effects are considered. the purpose of this study was to evaluate the effects of biological operations performed based on physical, economic, and social criteria in bushkan watershed in the east of bushehr province. four scenarios of biological operations in the area were identified, including planting, planting with creating curved pits, contour furrow, and contour furrow with planting. to evaluate different scenarios, the indicators related to each scenario in terms of physical, economic, and social criteria were calculated. after standardizing the indicators and weighting them, the scenarios were prioritized by delphi technique. the results showed that the scenario of contour furrows with planting, planting with creating curved pits, planting, and contour furrows are the first to fourth priorities in the region, with areas of 16554, 2155, 9655, and 428 ha and weights of 0.878, 0.741, 0.701 and 0.649, respectively. it is concluded, scenario 4 (contour furrow with planting) was the best scenario in bushkan watershed. therefore, with the help of the scenario management approach and evaluation of biological management scenarios, planners and operators of watersheds are able to select the best possible scenarios after being aware of the results of various measures. it is suggested that considering all the limitations, indicators, criteria and other types of prioritization methods be used to examine the effects of biological operations scenarios in the study watershed.