ارزیابی مدل های نفوذپذیری در خاک سطحی سازندهای زمین شناسی در آبخیز الشتر، استان لرستان

شیوه‌ی نفوذ آب به خاک و تغییر و چگونگی آن یکی از ویژگی های کلیدی در طراحی سامانه های آبیاری، مدیریت منبع آب و حفاظت خاک و مهار فرسایش خاک در آبخیز ها است. به‌دلیل اهمیت موضوع، در این پژوهش به بررسی تغییر نفوذپذیری در خاک سطحی سازندهای زمین شناسی و ارزیابی مدل های نفوذپذیری در آن ها پرداخته شده‌است. از استوانه های دوتایی برای اندازه گیری نفوذ در خاک سطحی برخی سازند های زمین شناسی آبخیز الشتر به‌دلیل سیل خیز بودن، بهره ‌برده‌شد. بعد از سنجیدن اندازه‌ی نفوذ، عمل‌کرد مدل های گرینآمپت اصلاح شده، فیلیپ، کوستیاکوف، حفاظت خاک آمریکا و هورتون در برآوردکردن نفوذپذیری با معیارهای ریشه‌ی میانگین مربع‌های خطا، ضریب کارآیی مدل، و ضریب همبستگی ارزیابی شد. نتیجه نشان داد که نفوذ تجمعی، متوسط سرعت نفوذ و سرعت نفوذ نهایی در خاک سطحی سازند زمین شناسی آسماری (oml) از دیگر سازندها بیش‌تر است، و بعد از آن سازند های دوران چهارم q و qt بود. نتیجه‌ی مقایسه‌ی مدل ها نشان داد که دقت و صحت مدل گرینآمپت اصلاح شده به ترتیب در سازند های آغاجاری (mpaj و muplaj) گچساران (m)، گروه خامی (jk,mz)، پابده (el)، و بختیاری (plb)، با ضریب کارآیی 93/9، 94/4، 95/9، 97/6، 87/7 و 92/7 %  نسبت به دیگر مدل ها پذیرفتنی بود، و مدل برتر شناخته شد. در خاک سطحی سازند های q و oml مدل کوستیاکوف به ترتیب با ضریب کارآیی 0/776 و 0/705 و در qt مدل هورتون با ضریب کارآیی 0/925 مناسب تر از دیگر مدل ها بود. از این مدل ها می ‌توان برای کمّی سازی مقدار نفوذ و تخمین‌زدن اندازه‌ی روان‌آب در سازند های گوناگون زمین شناسی بهره برد.

An Assessment of Infiltration Models in the Surface Soil of Geological Formations in Aleshtar Watershed, the Province of Lorestan

Soil infiltration is one of the key processes in the design of irrigation systems, water resources management, soil conservation, and erosion control in watershed management. As to the importance of the mentioned subject, infiltration changes and modeling were investigated on the surface soil of geological formations in this study. The doublering infiltrometer was used to measure the infiltration rate in the surface soil of some geological formations on the Alashtar Watershed due to the flooding potential of the area. The performance of the modified GreenAmpt, Philip, Kostiakov, the US Soil Conservation Service (SCS), and the Horton models were evaluated in estimating the infiltration rate in the surface soils formed or deposited on those formations. The results indicated that the Asmari Formation (Oml) had a higher cumulative infiltration, average infiltration rate, terminal infiltration rate than other formations. This was followed by the Quaternary Formations (Q and Qt). The results indicated that the modified GreenAmpt model had an acceptable accuracy as compared to other models in estimating infiltration in the Pabdeh (EL), the Khami Group (Jk, Mz), the Gachsaran (M), the Aghajari (Muplaj, Mpaj), and the Bakhtyari (Plb) Formations with efficiency coefficients of 93.9, 94.4, 95.9, 97.6, 87.7, and 92.7%, respectively. The Kostiakov model was more suitable for the Q and Oml Formations, and the Horton model was the best for the Qt Formation (C.C= 0.925), which may be used to quantify the amount of infiltrated water and to estimate the runoff volume for the soils formed or deposited on those formations different on the mentioned geological formations.