ارزیابی توان گونه های گیاهان بومی در مهارکردن فرسایش شیاری و خندقی در شمال استان اردبیل

این پژوهش با کاربرد روشی کمّی برای ارزیابی توان گیاهان در مهارکردن فرسایش شیاری و خندقی در منطقه مغان استان اردبیل اجرا شد. در پنج سال از 1395 تا 1399، پنج شاخص تراکم ساقه (sd)، توان ریشه گیاه در کاهش‌دادن فرسایش خاک سطحی در برابر جریان تمرکزیافته‌ی فرسایشی (rsd)، توان ایجادکردن مانع در برابر مواد معلق (sop)، شاخص سفتی گیاه (mei) و چسبندگی ریشه (cr) برای20 گیاه بومی در منطقه محاسبه شد (sd=1.411×10-4 – 0.28,rsd=6.68×10-24 – 10.1076, sop=8.275×10-5 – 0.696, mei=1.69×10-6 – 27.134 n, cr=5.432×10-4 –34.626 pa). گونه های گز (tamarix ramosissima ledeb.)، علف شور(salsola dendroides pall.)، درمنه معطر(artemisia fragrans willd.)، زلف پیر ریش دار (stipa arabica trin. & rupr. var. arabica)، خارشتر (alhagi camelorum fisch.)، گل ماهور سنبله ای(verbascum stachydifome boiss.& buhse.)،علف بره(festuca ovina l.) و ملیکای بلند (melica altissima l.) برای مهارکردن فرسایش شیاری و خندقی در منطقه بسیار مناسب است. علف بره، زلف پیر ریش‌دار و ملیکای بلند به‌دلیل سازگاری به شرایط خشکی در منطقه و مقاومت زیاد در برابر جریان های تمرکزیافته‌ی فرسایشی ممکن است در احیای پوشش گیاهی به‌کار برده‌شود. ممکن است ترکیب گونه های گیاهی مختلف به دلیل توان‌شان در یک یا چند شاخص برای مهارکردن فرسایش بسیار موثر باشد. نتیجه‌های این پژوهش را می‌توان در ناحیه‌های همسایه‌ی این منطقه و در اقلیم های مشابه نیمه خشک و خشک سرد نیز به‌کار برد.

Evaluation of Native Plants Potential for Rill and Gully Erosion Control in the North of the Province of Ardabil

A quantitative method is presented to evaluate the ability of plants for rill and gully erosion control in the Moghan region in the province of Ardabil. This research was carried out during a fiveyear period (20162020). Five indicators, namely, stem density (SD), topsoil erosionreducing potential of plant roots during the concentrated flow erosion (RSD), sediment obstruction potential (SOP), index of plant stiffness (MEI), and root cohesion (Cr) were calculated for 20 native plants of the region (SD=1.411×104 – 0.28, RSD=6.68×1024 – 10.1076, SOP=8.275×105 – 0.696, MEI=1.69×106 – 27.134 N, Cr=5.432×104 – 34.626 Pa). Tamarix ramosissima Ledeb., Salsola dendroides Pall.,Artemisia fragrans Willd., Stipa arabica Trin. & Rupr. var. arabica, Alhagi camelorum Fisch., Verbascum stachydifome Boiss. & Buhse., Festuca ovina L., and Melica altissima L. are very appropriate species for controlling rill and gully erosion. Festuca ovina L., Stipa arabica Trin. & Rupr. var. arabica and Melica altissima L.have a distinct potential to obstruct sediment inflow into channels at the gully outlets. As each species has a particular ability in one or more of the indices, combined planting of selected plant species may be more effective in erosion control. The results of this study may be used in adjacent regions and under similar coldsemiarid and coldarid environments.