ارزیابی پایداری آبخیز بختگان با کاربرد مدل اچ‌ای‌ال‌پی

آبخیزهای سالم خدمت‌های بوم‌سامانه‌یی بسیاری در زمینه‌های مختلف مانند مسایل اجتماعی و رفاه اقتصادی می‌دهند، بنابراین باید روش‌هایی توسعه داد که بتوان بر اساس آن‌ها درجه‌ی سلامت و تراز پایداری آبخیزها را معلوم کرد. هدف از این پژوهش بررسی پایداری آبخیز بختگان بر اساس مدل اچ‌ای‌ال‌پی در دوره‌ی ده‌ساله‌ی 1395-1385 است. این مدل بر اساس چهار جنبه‌ی آب‌شناسی (کمّی و کیفی)، محیط‌زیست، حیات آبخیزنشینان، و سیاست‌گزاری، و سه سنجه‌ی‌ فشار، وضعیت، و واکنش شاخص پایداری آبخیز، پایداری آبخیز را در سه تراز کم، متوسط و زیاد بررسی می‌کند. نتیجه نشان داد که سنجه‌ی‌ فشار با امتیاز 0/75 و واکنش با امتیاز 0/45 به‌ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین امتیاز را برای ارزیابی پایداری آبخیز بختگان گرفت، که نشان‌دهنده‌ی واکنش مناسب برای کاستن از فشار واردشده بر بوم‌سامانه است. زیرشاخص‌های آب‌شناسی کمّی با امتیاز 0/25 و محیط‌زیست با امتیاز 1 بیش‌ترین و کم‌ترین اولویت را برای مدیریت آبخیز (به‌خصوص مدیریت و حفاظت از منابع آبی) داشت. تراز پایداری آبخیز با امتیاز 0/61 متوسط رو به کم ارزیابی شد، که نیاز به توجه بیش‌تر را برای افزایش‌دادن تراز پایداری منطقه نشان می‌دهد.

An Evaluation of the Bakhtegan Watershed Sustainability Using the HELP Model

Healthily watersheds provide many ecosystem services in various fields, such as social and economic wellbeing; Therefore, we need to develop methods that can be used to determine the levels of health and sustainability of watersheds. The aim of this research was an evaluation of the sustainability of the Bakhtegan Watershed servicer using the watershed sustainability index (WSI) in a ten year periods of (2006 to 2016). The UNESCO – HELP demonstration has proposed an integrated watershed sustainability index (WSI), based on four criteria of hydrologic (quantity and quality), environmental, life, water policy issues and three parameters of pressure, status and, the response was used in order to achieve low, medium, and high levels of the basin¢s sustainability of services. The results showed that the pressure parameter with a score of 0.75 and the response parameter with the score of 0.45 had the highest and lowest scores for an assessment of the watershed¢s sustainability of services. Furthermore, the results showed that the criterion of quantity hydrological with a score of 0.25 and the environmental quality with a score of 1 offer the most and least priorities for its management. The value obtained for the WSI was 0.61, which represents an intermediate level of basin¢s sustainability of services, thus points to the need for more attention to the region’s sustainability level.