پایش تخریب سرزمین و بیابان‌زایی منطقه‌های خشک و نیمه خشک با تاکید بر پاسخ تولید ناخالص اولیه به متغیرهای اقلیمی در بازه‌ی 2017-2001 در استان فارس

محاسبه دقیق تغییر کربن در بوم‌سامانه‌های مختلف ممکن است شاخصی کلیدی در برآوردکردن تغییر تخریب زمین در جهان باشد. هدف از این تحقیق، بررسی روند تخریب زمین با بررسی‌کردن روند تغییر شاخص تولید ناخالص اولیه، سنجه‌های اقلیمی (دما و بارش) و ارتباط این شاخص با داده‌های اقلیمی در بازه‌ی زمانی 2017-2001 در کاربری‌های مختلف استان فارس است. داده‌های تولید ناخالص اولیه از سنجنده‌ی مودیس 8 روزه mod17a2 سالانه استخراج، و داده‌های اقلیمی از 15 ایستگاه‌ منطقه با روش درون‌یابی تهیه کرده شد. شیب تغییر شاخص‌های تولید ناخالص اولیه، دما و بارندگی و همبستگی بین تولید ناخالص اولیه و دما و بارش در هر کاربری بررسی‌شد. نتیجه نشان داد که بیش‌ترین درصد تولید ناخالص اولیه به‌ترتیب در کاربری‌های بوته‌زار، زمین‌ کشاورزی، زمین لخت، علفزار، منطقه‌ی مسکونی، و بستر آبی است. بررسی شیب تغییر نشان داد که در حالت کلی روند تغییر تولید ناخالص اولیه در این دوره‌ی 17 ساله افزایشی، اما روند دما و بارش به‌ترتیب افزایشی و کاهشی بود. دلیل آن را می‌توان بهره‌گیری کشاورزان از منابع آب زیرزمینی برای تامین آب کشاورزی، و در نتیجه افزایش تولید ناخالص اولیه دانست. درصد تغییر تولید ناخالص اولیه، دما، و بارش در کاربری‌های مختلف در بازه‌ی زمانی بررسی‌شده نشان داد که روند تغییر مثبت تولید ناخالص اولیه در کاربری زمین لخت 78/24%، زمین کشاورزی 54/32 %، علفزار 81/14 %، بوته‌زار 89/85%و در ساوانا 100% بود، در حالی که روند افزایش دما و کاهش بارندگی در بیش‌تر کاربری‌ها دیده می‌شود. براساس نتیجه‌های رابطه‌ی همبستگی در زمین‌های لخت، ساوانا و بوته‌زار بیش‌تر از بارش، و زمین‌های کشاورزی و علفزارها از دما تاثیر گرفته است. در حالت کلی افزایش در تولید ناخالص اولیه در زمین‌های کشاورزی بر پایه‌ی افزایش دما و کاهش بارندگی نشان‌دهنده‌ی ایجادشدن شرایط برای تخریب زمین و بیابان‌زایی است.

Monitoring Land Degradation and Desertification in the Arid and Semiarid Regions with an Emphasis in Response to Gross Primary Production Relative to the Climatic Variables during the 20012017 in the Province of Fars

An accurate assessment of the carbon changes in different ecosystems may be used as key indicator in estimating changes in land degradation at a global scale. The goal of this study was investigate the trend of land degradation by examining the trend of changes in the gross primary production, climatic parameters (temperature and precipitation) and its relation shies with the climatic data in the 20012017 period in different land use system in the Province of Fars. The annual gross primary production data were extracted from the MOD17A2 8day MODIS sensor, and the climatic data were collected from 15 stations in the region and interpolated. The slope of changes in the gross primary production, temperature and precipitation, and the correlation between the gross primary production and temperature and precipitation in each land use were investigated. The results indicated that the highest percentage of the gross primary production was obtained for the shrub land, farmland, bare land, grassland, urban and built up land and water bodies, respectively. Examination of the slope of the changes showed that overall trend of changes in primary the gross primary production was increasing, while the temperature and precipitation trend were increasing and decreasing, respectively. The reason for this is the groundwater use by farmers to provide the needed water for irrigation, resulting in an increase in the gross primary productivity. Percentage of the changes in the gross primary production, temperature and precipitation in different land uses over the mentioned time period indicated that the trend of positive changes of the gross primary production in bare land use was 78.24%, farmland was 32.32%, grassland was 81.14%, shrub land was 85.89%; in the savannah it was 100%. We observed an increasing and decreasing trend for the temperature and rainfall over this time period, respectively. Based on the results, the correlation in bare land, savanna and shrub land is mostly influenced by precipitation, whereas farmland and grassland are affected by temperature. In general, despite of increasing temperature and decreasing rainfall, the gross primary production increased in the farmland, which indicates that such expanses are susceptible to land degradation and desertification.