ارزیابی تغییرات مکانی و زمانی بارش و خشک‌سالی هواشناسی در ایستگاه‌های سینوپتیک ایران

تغییرپذیری شدید درون‌سالی و بین‌سالی بارندگی یکی از ویژگی‌های آب‌وهوایی ایران است. هدف از این پژوهش بررسی شاخص تمرکز بارندگی، فورنیه اصلاح‌شده و شاخص شناسایی خشک‌سالی، بارش استاندارد شده و تهیه‌ی نقشه‌ی تغییرات مکانی و تحلیل روند آن‌ها طی دوره‌ی زمانی30 ساله (20181989) در 30 ایستگاه‌ سینوپتیک ایران است. داده‌های مربوطه از سازمان هواشناسی کشور تهیه شدند. نتایج نشان دادند شاخص pci در50 درصد ایستگاه‌ها روند صعودی و در50 درصد مابقی روند نزولی داشته است؛ کم‌ترین مقدار شاخص pci در مناطق شمالی در سال 1992 در ایستگاه رشت (9/22)، و بیش‌ترین مقدار آن در مناطق جنوب‌شرقی در سال 2008 در ایستگاه بندرعباس (76/36) بود. همچنین، شاخص mfi در 28 ایستگاه روند نزولی داشت، که کم‌ترین مقدار شاخص mfi در سال 2010 در ایستگاه یزد (4/42)، و بیش‌ترین آن در سال 2001 در ایستگاه یاسوج (451/65) دیده شد. از نظر شاخص تمرکز بارندگی، الگوی بارندگی در بیش‌تر ایستگاه‌های سینوپتیک ایران فصلی و کاملاً فصلی بوده است. براساس شاخص‌های خشک‌سالی، خشک‌سالی در مناطق غربی نسبت به سایر ایستگاه‌ها بیش‌تر بود؛ شدید‌ترین مقدار خشک‌سالی براساس هر دو شاخص به‌ترتیب (3/4) و (3/3) در ایستگاه سینوپتیک بوشهر و در سال 2010 رخ داده، که شاخص rdi خشک‌سالی را در وضعیت شدید‌تری نشان می دهد. استفاده از شاخص rdi به جای شاخص spi، جهت پایش و مدیریت خشک‌سالی توصیه می‌گردد تا اثر دما به‌عنوان عامل مستقیم و اثرگذار بر خشک‌سالی لحاظ شود. نقشه‌‌ی فرسایندگی بارندگی مبتنی بر فورنیه، به‌‌عنوان منبع مهمی از اطلاعات، می‌تواند کمک شایانی به آبخیزداران و کارشناسان منابع طبیعی در ارائه‌ی طرح‌های حفاظت خاک، مهار کردن فرسایش، و مدیریت اراضی عرضه نماید.

An Assessment of Spatial and Temporal Changes in Precipitation and Drought in Iranian Synoptic Stations of Iran

The temporal and spatial variability of rainfall within and between years is a characteristic of Iran’s climate. The aim of this study was to investigate the PCI, SPI, RDI and MFI indices and map their spatial variations. These data were obtained from the Meteorological Organization of Iran. The results idicated that the PCI index had an upward trend in 50% of the stations and a downward trend in the remaining stations. The lowest value of the PCI index was observes for the northern regions in 1992 at the Rasht Station (9.22), and the highest value for southeastern regions in 2008 at the Bandar Abbas Station (76.36). The MFI index had a downward trend of 28 stations with the lowest value of the MFI index in 2010 at the Yazd Station (4.42) and the highest value in 2001 at the Yasuj Station (451.65). According to the PCI index, the rainfall pattern at most of Iran’s synoptic stations is seasonal and completely seasonal. The results of drought indices indicated that the SPI and RDI indices were higher in the western regions than the other regions. The severest drought based on both indices was observed at the Bushehr Synoptic Station in 2010. The values of these indices were (3.4) and (3.3), respectively. The results also indicated that the RDI index revealed a more severe drought conditions. As the RDI index includes air temperature as a direct factor affecting drought, it is recommended to replace the SPI index with this one. The Fornieh Rain Erosion Map maybe of great help to watershed managers and natural resource experts in planning soil conservation, erosion control, and land use schemes.