بررسی تنوع ژنوتیپ‌های تست کراس چغندرقند برای صفات گیاهچه ای و مزرعه‌ای در شرایط تنش خشکی

به‌منظور بررسی تنوع ژنتیکی و ارزیابی ژنوتیپ‌های چغندرقند ازنظر تحمل به تنش خشکی، پژوهشی در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز به‌صورت آزمایشگاهی و در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی در سال 1386 انجام گرفت. در بخش آزمایشگاهی از آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار استفاده شد که دو فاکتور موردمطالعه عبارت از 49 ژنوتیپ ‌(44 هیبرید تست کراس و 5 شاهد) و 5 سطح تنش خشکی (صفر، 2/5-، 5- ، 7/5- ، 10- بار) بودند. پژوهش مزرعه‌ای بر پایه طرح لاتیس مربع (7×7) با سه تکرار انجام یافت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس آزمایشگاهی و مزرعه‌ای نشان داد که درصد جوانه‌زنی، طول ساقه چه و ریشه‌چه، وزن تر ساقه چه و ریشه‌چه، وزن خشک ساقه چه و ریشه‌چه در بین ژنوتیپ‌های چغندرقند و سطوح مختلف خشکی تفاوت معنی‌دار داشتند. ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی در شرایط آزمایشگاه (ژنوتیپ‌های شماره 1، 10، 22، 23، 32، 41 ‌و 49) با میانگین صفات درصد جوانه‌زنی، وزن خشک ساقه چه و وزن خشک ریشه‌چهبه ترتیب با 43/29 درصد، 4/22 میکروگرم و 2/75 میکروگرم نسبت به سایر گروه‌ها برتری داشتند. در مورد صفات مزرعه‌ای گروه متحمل به تنش خشکی (ژنوتیپ‌های 11، 19، 21، 15 و 43) با میانگین صفت عملکرد قند سفید 10/18 تن در هکتار نسبت به گروه حساس با 5/84 تن در هکتار عملکرد قند سفید برتری داشت. طبق کلاستربندی بر اساس صفات موردمطالعه در پژوهش آزمایشگاهی، ژنوتیپ‌های چغندرقند در پنج گروه قرار می‌گیرند و در پژوهش مزرعه‌ای ژنوتیپ‌های چغندرقند به چهار گروه تقسیم شدند. این موضوع بیانگر تنوع ژنتیکی برای تحمل به خشکی در ژنوتیپ‌های موردبررسی است. صفات درصد جوانه‌زنی و وزن خشک ریشه‌چه در شرایط تنش می‌توانند به‌عنوان صفاتی موثر در انتخاب ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی در مزرعه موردتوجه قرار گیرند.

Investigation on sugar beet test cross genotypes variation for seedling and field characteristics under drought stress conditions

This study was carried out to investigate the genetic variation of sugar beet testcrosses for drought tolerance in the lab (faculty of Tabriz Islamic Azad University) and field conditions (Khorasan Agriculture and Natural Recourses Research Center) in 2010. In the lab study, two factors including 49 genotypes (44 test cross hybrids and 5 control treatments) and 5 drought stress levels (0, 2.5, 5, 7.5 and 10 bar) were analyzed using a factorial experiment based on completely randomized design with three replications. The field study was conducted based on a square lattice design (7 x 7) with three replications. The results showed that genotypes and different stress levels had significant differences for germination percent, radicle, plumule length, and fresh and dry weight of radicle and plumule. Drought tolerant genotypes under lab conditions (genotypes number 1, 10, 22, 23, 32, 41 and 49) were superior to other groups with mean traits of germination percent, and dry weight of plumule and radicle of 43.29%, 4.22 µg and 2.75 µg. In terms of field traits, the drought tolerant group (genotypes number 11, 15, 19, 21 and 43) with white sugar yield of 10.18 t ha1 was superior to the sensitive group with 5.84 t ha1 of white sugar yield. The cluster analysis showed the sugar beet genotypes were subdivided into 5 and 4 groups based on traits studied in the lab and field, respectively. These results emphasis on genetic variation for drought tolerance amongst the studied genotypes. Percent of germination and radicle dry weight under stress conditions can be employed as traits that are effective for selection of drought tolerant genotypes under field conditions.