گزینش مهم‌ترین صفات موثر بر عملکرد آفتابگردان در دو شرایط آبیاری نرمال و تنش در منطقه بیرجند

به‌منظور بررسی عملکرد و اجزای آن و تعیین مهم‌ترین صفات موثر بر عملکرد، هفت ژنوتیپ آفتابگردان تحت دو شرایط آبیاری نرمال و تنش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی هرکدام با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند در سال زراعی 90-1389 کشت شدند. تیمارهای آزمایش عبارت از دو سطح نرمال و تنش بودند. صفات مورداندازه‌گیری عبارت از عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در طبق، قطر طبق، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ، تعداد برگ، قطر بالا و پایین ساقه، طول دمبرگ، فاصله طبق تا زمین و فاصله بلندترین نقطه ساقه از زمین بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده نشان داد که صفات فاصله طبق تا زمین، قطر پایین ساقه، تعداد برگ، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در هردو شرایط اختلاف معنی‌داری را در بین ارقام موردمطالعه داشتند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که ژنوتیپ‌هایموردنظر ازلحاظ کلیه صفات به‌استثنای طول برگ تفاوت معنی‌داری را باهم در هر دو محیط دارند و اثرات تنش بر روی صفات عملکرد، وزن هزار دانه و قطر طبق معنی‌داراست.در شرایط نرمال همبستگی عملکرد با صفات تعداد دانه در طبق، فاصله بالاترین نقطه ساقه از زمین، طول و عرض برگ، طول دمبرگ، قطر بالا و پایین ساقه، وزن هزار دانه و قطر طبق و در شرایط تنش همبستگی عملکرد تنها با تعداد دانه در طبق معنی‌دار شد. نتایج رگرسیون چندگانه نشان داد که تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، قطر طبق و طول دمبرگ تاثیرگذارترین صفات بر عملکرد در دو شرایط هستند. تجزیه علیت تعداد دانه در طبق را موثرترین صفت در عملکرد دانه نشان داد. تجزیه به عامل ها باعث شناسایی 3 عامل (توجیه 79/37 درصد از تغییرات کل داده ها) در شرایط نرمال و 5 عامل(توجیه 86/88 درصد از تغییرات کل داده ها) در شرایط تنش گردید. تجزیه خوشه‌ای ارقام را به ترتیب در دو و سه دسته در شرایط نرمال و تنش دسته تقسیم‌بندی نمود.

Selection of the most effective traits on yield of sunflower under normal irrigation and drought stress conditions in Birjand region

In order to evaluate crop yield and its components and determination of the most important traits influencing yield, seven genotypes of sunflower were planted under normal irrigation and drought stress conditions in two separate experiments based on randomized complete block design with three replications at Birjand University Research Farm in the cropping season of 20102011. Treatments included two levels of stress and normal conditions. Measured traits included yield, seed per head, seed weight, head diameter, plant height, leaf width, leaf length, leaf number, top diameter of the stem, bottom diameter of the stem, petiole length, the distance between ground and head, and the distance between ground and the highest point of the stem. Results of the simple analysis of variance showed that the distance between the ground and head, bottom diameter of the stem, leaf number, plant height, 1000seed weight and seed yield were significantly different amongst cultivars under both conditions. Compound analysis of variance showed that all traits except the leaf length were significantly different amongst genotypes studied under two conditions and stress effects were significant on yield, 1000seed weight and head diameter. The correlation between crop yield and seed per head, leaf width, petiole length, top and bottom diameter of the stem, head diameter, 1000 seed weight and the distance between ground and the highest point of the stem was significant under normal condition, while under stress conditions, crop yield merely had significant correlation with seeds per head. Multiple regression results showed that the seeds per head, diameter of head, 1000seed weight and petiole length were the most influential traits under both conditions. The path analysis showed that the seed per head is the most influential trait in crop yield. Factor analysis identified three and five factors under normal (explained 79.37% of the total variations) and stress conditions (explained 86.88% of the total variations), respectively. Cluster analysis classified genotypes in two and three categories under normal and stress conditions, respectively.