مطالعه روابط بین صفات زراعی برنج در شرایط غرقاب و تنش خشکی

به‌منظور بررسی روابط بین صفات زراعی برنج در شرایط غرقاب و تنش خشکی ژنوتیپ‏های برنج (6 رقم متحمل به تنش خشکی و 1 رقم بومی) در دو آزمایش جداگانه (غرقاب و خشکی) به‌صورت کرت‏های خردشده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبدکاووس در سال 1389 در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. فاکتور اصلی و فرعی به‌ترتیب تیمار کنترل علف‌های هرز در سه سطح (کنترل علف‌های هرز تا مرحله حداکثر پنجه‏زنی، کنترل علف‌های هرز از حداکثر پنجه‏زنی تا رسیدگی و بدون کنترل علف‌های هرز) و رقم در هفت سطح شیرودی، دم‌سیاه، ir70358-84-1-1، ir703588412، ir83757-b-b-12-3، wab56-125وkoral بودند. ارقام از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد در دو شرایط غرقاب و خشکی با یکدیگر اختلاف معنی‌داری داشتند. همچنین تفاوت عملکرد و اجزای عملکرد هر رقم در دو محیط معنی‌دار بود. مطالعه‌ی ضرایب همبستگی بین صفات در دو محیط غرقاب و خشکی نشان داد که در هر یک از شرایط متفاوت رطوبتی همبستگی عملکرد دانه با عملکرد کاه و کلش، شاخص برداشت، تعداد دانه‏ی پر در خوشه و تعداد پنجه‏ی بارور مثبت و معنی‏دار بود. نتایج رگرسیون مرحله‏ای نشان داد که در شرایط غرقاب به‌ترتیب صفات وزن خشک کاه و کلش و شاخص برداشت و در شرایط خشکی به‌ترتیب صفاتی نظیر شاخص برداشت و عملکرد کاه و کلش به‌عنوان ویژگی‏های مهم و تاثیرگذار بر عملکرد دانه وارد مدل نهایی رگرسیون چند متغیره شدند. ارزیابی میزان آثار مستقیم و غیرمستقیم اجزای عملکرد بر عملکرد دانه از روش تجزیه علیت نشان داد که در هر یک از شرایط متفاوت رطوبتی، تعداد دانه پر به‌دلیل اثر مستقیم مثبت و بالا و تعداد پنجه‏‏ی بارور به‌دلیل اثر غیرمستقیم از طریق تعداد‏‏ دانه پر می‌تواند به‌عنوان مهم‏ترین صفات جهت افزایش عملکرد دانه موردتوجه قرار گیرد.

Studying the relationship between agronomy traits of rice under flooding and drought stress conditions

In order to determine the relationship between agronomic traits of rice genotypes (6 drought tolerant and one native cultivars) under flooding and drought stress conditions, two separate experiments were conducted as split plot in randomized block design with tree replications at the research farm of Gonbad Kavous University during spring 2010. The main plots were weed control in three levels (controlling weeds until maximum tillering stage, weed control from maximum tillering till maturity and unweeded) and sub plots consisted of rice genotypes (Shiroudi, Domsiah, IR703588411, IR703588412, WAB56125, IR83752BB123 and KORAL). Yield and yield components of cultivars showed significant differences under flooding and drought stress conditions (p<0.05). Moreover, each cultivar had significantly different yield and yield components under the two environments (p<0.05). Considering the correlation coefficients among traits under flooding and drought environments showed that in either of different moisture conditions grain yield had significant and positive correlation with straw yield, harvest index, filled grain number and fertile tiller number. Results of step wise regression showed that under flooding condition, straw yield and harvest index traits and under the drought stress condition, harvest index and straw yield entered the final multiple regression model as important characteristics and effective traits on grain yield (93.4%), respectively. Evaluation of direct and indirect effects of each of the yield components on grain yield via path analysis showed that in each of the different moisture conditions, number of filled grains due to positive and high direct effect and number of fertile tillers due to indirect effect via number of filled grains can be considered as the most important traits for increasing the grain yield.