مدل هیدروتایم: معرفی و کاربرد آن در تحقیقات بذر

جوانه‏زنی اولین و مهم‏ترین مرحله نموی در گیاه است که تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی قرار می‏گیرد. مدل هیدروتایم رابطه درصد و سرعت جوانه‏زنی با پتانسیل آب را توصیف می‏‏کند. این مدل سرعت پیشروی جوانه‏زنی (?h)، یکنواختی جوانه‏زنی (??b) و میزان مقاومت به شرایط تنش خشکی (?b(50)) را کمّی می‏سازد. این شاخص‏ها در تعیین قدرت توده‏ها یا ارقام بذور، بررسی کمون در بذور و بررسی اثر تیمارهای بهبود دهنده قدرت بذور (مانند تیمار پرایمینگ، اثر هورمون‏های آبسزیک و یا جیبرلیک اسید) کاربرد دارند. مدل هیدروتایم بین محققان ایرانی به خوبی شناخته شده نیست. این مطالعه با هدف معرفی و کاربرد مدل هیدروتایم در تجزیه داده‏های جوانه‏زنی صورت گرفت. برای این کار از داده‏های جوانه‏زنی سه گیاه شاه‏افسر (melilotus officinalis)، چاودار (secale cereale) و گندم (triticum aestivum) در واکنش به تنش خشکی استفاده شد. ضریب ?h سرعت ذاتی جوانه‏زنی را، که بین گونه‏ها و یا مراحل مختلف فیزیولوژیکی متفاوت است، کمّی می‏کند. شاخص ?b(50) میانگین مقاومت به شرایط تحت تنش در جمعیت را نشان می‏دهد. در جمعیتی که مقدار ?b(50) بیشتر (مثبت‏تر) باشد در آن جمعیت نسبت به جمعیتی که دارای ?b(50) کمتر (منفی‏تر) باشد، جوانه‏زنی در پتانسیل‏های بیشتر (تنش کمتر) متوقف می‏شود و در یک جمعیت بذری مقدار کمتر و بیشتر این شاخص به ترتیب با القا و خارج شدن از کمون در ارتباط است. ضریب ??b تخمین کمّی از یکنواختی جوانه‏زنی در جمعیت بذری است. بطوریکه مقدار بیشتر ??b بیانگر پراکندگی بیشتری بین اولین و آخرین بذر جوانه‏زده است.