ارزیابی برخی ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک و تحمل به خشکی انتهای فصل رشد برخی ژنوتیپ‌های عدس

عدس منبعی غنی از پروتئین، فیبر، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها و آهن است. با افزایش کمبود آب، تنش خشکی تهدید عمده‌ای برای تولید جهانی عدس خواهد بود. مطالعه حاضر با هدف بررسی واکنش برخی ژنوتیپ‌های عدس در مواجهه با تنش خشکی آخر فصل زراعی و امکان شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی انجام گردید. در این راستا 24 ژنوتیپ عدس در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط معمول زراعی و محیط تنش خشکی در منطقه‌ شهرکرد مورد ارزیابی قرار گرفتند. تنش خشکی به‌صورت قطع کامل آبیاری در مرحله 50% گلدهی انجام شد. در این آزمایش صفات مورفوفیزیولوژیکی و عملکردی عدس اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه مرکب داده ها نشان داد اثر محیط، ژنوتیپ، اثر متقابل ژنوتیپ × محیط بر اغلب صفات معن‍ی‌دار بود. سهم این منابع تغییردر ایجاد تنوع در صفات متفاوت بود و محیط بیشترین نقش را در تنوع عملکرد دانه (55.27%) و ژنوتیپ در تنوع وزن 100 دانه (64.6%) و تعداد غلاف تک بذری (53.9%) ایفا نمود. عملکرد ‌دانه در شرایط معمول زراعی با اکثر صفات همبستگی مثبت نشان داد. تحت تنش خشکی عملکرد‌ دانه با صفات بیشتری همبستگی معنی‌دار داشت. شاخص‌های sti وgmp با عملکرد همبستگی بالا داشتند و می‌توان از این شاخص‌ها جهت‌گزینش ژنوتیپ برتر استفاده ‌نمود. براساس نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی شاخص‌ها، دو مولفه اول 97.66 درصد تغییرات را توجیه نمودند که مولفه‌ اول به عنوان مولفه‌ نیمه متحمل و مولفه‌ دوم به عنوان مولفه متحمل معرفی شدند. نتایج تجزیه کلاستر براساس دو شاخص sti و gmp ژنوتیپ‌ها‌ را در سه گروه مجزا قرار داد. براساس نتایج عملکرد دانه، ژنوتیپ کیمیا با دارا بودن کمترین افت عملکرد به‌عنوان رقم متحمل و رقم c113 با بیشترین افت عملکرد به‌عنوان رقم حساس شناسایی گردید. نتایج تحقیق حاضر نشان داد تنش خشکی در مرحله زایشی موجب کاهش صفات مورفوفیزولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های عدس میشود.

assessment of some morphophysiological traits and drought tolerance at the end of the growing season of a number lentil genotypes

introductionlentil is a rich source of protein, fiber, minerals, antioxidants, folate, zinc, selenium, iron, and low amounts of fat and carbohydrates. increasing water shortage and drought stress will be a major threat to global lentil production. the present study was conducted to determine the morphophysiological traits and grain of yield under normal and drought stress conditions, investigate tolerance indices and identify drought tolerance in some lentil genotypes. materials and methodsin this experiment, twenty - four lentil genotypes were evaluated in the research farm of shahrekord faculty of agriculture in two drought-stress environments and the normal conditions of the region in two separate randomized complete block designs with three replications experiments. in the 50% flowering stage, drought stress was done by completely stopping irrigation for the genotypes. sampling was done at the end of the growing season. in this experiment, morphophysiological and yield traits were measured. results and discussionthe results of composite data analysis showed that the effect of environment, genotype and the interaction effect of genotype × environment were significant on most traits. the share of these sources of variation in diversity of triats was different and environment placed on the most role in the diversity of seed yield (55.27%), genotype in the diversity of 100 seed weight (64.6%) and the number of single seed pods (53.9%). seed yield in normal agricultural conditions has a positive correlation with most of the traits. in addition, under stress conditions, more traits had a significant correlation with grain yield. sti and gmp indices were highly correlated with yield in both environments and these indices can be used to select the superior genotype. examining the main components of the indicators showed that the first component and two components justify 97.66% of the changes, the first component was introduced as a semi-tolerant component and the second component as a tolerant component. the results of the cluster analysis put the genotypes in three general groups. the results of cluster analysis based on sti and gmp indices put the genotypes in three separate groups. conclusionone of the main goals of production programs in arid and semi-arid regions is the screening of germplasm in different stages of plant growth. the results of the present research showed that drought stress in the reproductive stage reduces the morphophysiological traits and yield of lentil genotypes. based on the results of seed yield, kimia genotype with the lowest yield loss is known as the tolerant variety and c113 variety with the highest yield loss is known as the sensitive variety. based on the results of seed yield, kimia genotype with the lowest yield loss is known as the tolerant variety and c113 variety with the highest yield loss is known as the sensitive variety.