تاثیر تنش گرمای انتهای فصل بر برخی صفات فیزیولوژیک و عملکردی ارقام امیدبخش آفتابگردان در شرایط آب و هوایی اهواز

به‌منظور بررسی ویژگی های فیزیولوژیکی و زراعی ارقام امیدبخش آفتابگردان در شرایط تنش گرمای انتهای فصل، پژوهشی مزرعه‌ای به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. سه تاریخ کاشت شامل: 20 آبان، 20 آذر و 20 دی در کرت‌های اصلی و پنج رقم آفتابگردان قاسم، فانتازیا، پروگرس، لاکومکا و شمس در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. تاریخ کاشت به هنگام با شرایط دمایی مطلوب به‌عنوان شاهد و تاریخ کاشت‌های تاخیری و دیرهنگام به‌عنوان تنش گرمایی در نظر گرفته شد به‌گونه‌ای که دوران گلدهی و پر شدن دانه در مواجه با تنش گرما ی انتهای فصل بود. نتایج آزمایش نشان داد وقوع تنش گرمای آخر فصل کشت تاخیری و دیرهنگام سبب کاهش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، وزن طبق، عملکرد روغن، شاخص کلروفیل، محتوای آب نسبی، غلظت کلروفیل کل و هدایت روزنه‌ای شد. بین ارقام تفاوت معنی‌داری از نظر صفات مورد مطالعه وجود داشت. رقم‌های لاکومکا و پروگرس به ترتیب دارای بالاترین مقادیر عملکرد دانه و روغن در شرایط شاهد بودند. در کشت دیرهنگام، عملکرد دانه در ارقام قاسم، فانتازیا، پروگرس، لاکومکا و شمس به ترتیب به میزان 69، 38، 6، 31 و 14 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. این میزان به ترتیب برابر با 2.2، 1.2، 0.2، 1.1 و 0.4 درصد به ازای هرروز تاخیر در کاشت بود. با توجه به کاهش درصد و عملکرد روغن در شرایط تاخیر در تاریخ کاشت، به نظر می رسد چشم انداز کشت آفتابگردان در استان خوزستان مرتبط با انطباق این گیاه با تغییر اقلیم باشد.

the influence of terminal heat stress on physiological and yield characteristics of promising sunflower cultivars in ahvaz climate condition

introductionclimate change and global warming which are the consequences of rising temperatures, can affect agriculture in various ways. heat stress is a serious threat to crop production in the world. higher mean temperatures generally result in increased heat stress. this abiotic stress can adversely affect crop productivity and quality and weaken global food security. with current increased average temperatures, the occurrence of heat stress could become more intense. terminal heat stress is the most widespread heat stress, limiting crop yields. terminal heat stress during the reproductive stages will have a negative influence on grain yield and oil quality traits of oil seed crops. sunflower is an annual oilseed crop with adaptation to dry land or irrigated cropping systems. it is suited to both spring and summer planting in most regions and it will be exposed to major climate change and potentially impacted by high mean temperatures. therefore, climate change and heat stress is a major production constraint for sunflower worldwide and it may be severely damaged when exposed to stresses above its tolerance threshold.materials and methodsin order to study of agronomic and physiological traits of sunflower cultivars under terminal heat stress, a field experiment was carried out during 2017-2018 growing season in ahvaz conditions in a split plot arrangement in randomized complete blocks design with three replications. main plots consisted of three sowing date including; 11th nov, 11th dec and 11th jan, and sub plots consisted of five sunflower cultivars including; qasem, fantasia, shams, lakomka and progress. sowing date with desired temperature was considered as control, delayed and late sowing dates were considered as heat stress so that the flowering and grain filling periods of cultivars exposed to normal condition, moderate and severe terminal heat stress, respectively. sunflower cultivars were evaluated under the optimum temperature (sown in the 11 november) and terminal heat stress condition (sown in 11 december and 11 january to expose the sunflower to higher temperatures than the optimum at the grain filling stage).results and discussionterminal heat stress in delayed and late sowing date caused a decrease in biological yield, grain yield, number of seeds per head, 1000-seed weight, head weight, oil yield, chlorophyll index, relative water content, chlorophyll content and stomatal conductance. there was a significant difference between cultivars in terms of all traits. lakomka and progress had the highest values of grain and oil yield under control conditions, respectively. late sowing date was led to a significant reduction in grain yield of qasem, fantasia, progress, lakomka and shams cultivars by 69, 38, 6, 31 and 14%, respectively, compared to control. it was equal to 2.2, 1.2, 0.2, 1.1 and 0.4% for each day of sowing delay, respectively.conclusionlakomka cultivar showed higher oil yield in all three sowing date compared to other cultivars. in delayed sowing date, progress cultivar showed higher oil yield due to higher grain yield and oil percentage. due to the reduction of grain and oil yield in delayed sowing date, the perspective of sunflower cultivation in khuzestan is probably related to its potential adaptation to climate change.