تاثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه دانه (.nigella sativa l) تحت شرایط تنش شوری

شوری به‌عنوان یکی از مهمترین تنش‌های غیرزنده سبب کاهش رشد، نمو و عملکرد گیاهان شده و کاربرد تنظیم کننده‌های رشد، یکی از راهکارهای مفید جهت کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاهان می‌باشد. به‌منظور بررسی تاثیر محلول‌پاشی سیتوکینین بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد سیاه‌دانه، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در گلخانه اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل شوری در پنج سطح 0، 3، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر محلول‌پاشی سیتوکینین در سه غلظت صفر، 100 و 200 میکرومولار بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که شوری بر تمام صفات مورد بررسی اثر معنی‌داری داشت. تنش شوری، نشت یونی و پرولین را افزایش و سایر صفات را کاهش داد. بیشترین عملکرد دانه با 2.24 گرم در بوته در تیمار شاهد و کمترین آن با 0.81 گرم در بوته در غلظت 12 دسی‌زیمنس شوری بدست آمد. سیتوکینین بر تمام صفات مورد بررسی به‌جز کلروفیل a، پرولین و تعداد کپسول در بوته اثر معنی‌داری داشت. محلول‌پاشی سیتوکینین سبب کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری در گیاه سیاه‌دانه گردید و غلظت 100 میکرومولار نسبت به غلظت 200 میکرومولار سیتوکینین از کارایی بالاتری برخوردار بود. کم‌‌ترین عملکرد دانه (1.51 گرم در بوته) در تیمار عدم کاربرد سیتوکینین و بیشترین عملکرد دانه (1.83 گرم در بوته) در غلظت 200 میکرومولار سیتوکینین مشاهده شد. محلول‌پاشی سیتوکینین روی تمام صفات موفوفیزیولوژیکی مورد مطالعه در شرایط تنش شوری اثر گذار بود. در شرایط تنش شوری، کاربرد سیتوکینین فقط بر تعداد دانه در کپسول اثرگذار بود و بر عملکرد و سایر صفات مرتبط با عملکرد اثر معنی‌داری نداشت. نتایج بدست آمده نشان داد که محلول‌پاشی سیتوکینین در شرایط تنش شوری ممکن است سبب بهبود برخی صفات شود ولی این امر به‌منزله افزایش قطعی عملکرد و اجزای عملکرد در شرایط تنش شوری نبوده و ممکن است تغییری در عملکرد دانه حاصل نشود.

the effect of cytokinin foliar on morpho physiological traits, yield and yield components of black cumin (nigella sativa l.) under salinity stress conditions

introductionsalinity as one of the most important abiotic stress that reduce the growth, development and yield of crops and  the use of plant growth regulator is one of the beneficial methods to reduce unfavorable effects of salinity stress. black cumin (nigella sativa l.) is an annual plant from the buttercup family that used widely in traditional and industrial pharmacology and seeds or their extracts contain antidiabetic, antihistaminic, antihypertensive, antiinflammatory, antimicrobial, antitumour, galactagogue and insect repellent effects.materials and methodsin order to investigate the effects of foliar application of cytokinin on morphophysiological traits, yield and yield components of black cumin (nigella sativa l.) a factorial experiment was conducted based on randomized complete block design with four replications at the greenhouse condition. the experimental factors included salinity at five levels of 0, 3, 6, 9 and 12 ds m1 and foliar application of cytokinin at three concentrations of 0, 100 and 200 μm. this experiment was performed inside 5 kg plastic pots with a height 21 and openings diameter 23 cm under greenhouse conditions. the substrate composition consisted of a 2:1:1 ratio of arable soil, rotted and sifted manure and aerated sand. the average day and night temperatures of the greenhouse were 27±2 and 18±2°c with relative humidity between 65 and 80%, respectively. four plants were kept inside each pot and the rest were thinned. foliar application of cytokinin was performed one stage at the beginning of flowering and the second stage one week after the first foliar application. physiological traits such as electrolyte leakage, relative water content, chlorophyll pigments and proline were measured one week after the second spraying. plant height, number of number secondary branch and yield components traits were measured after complete plant maturity.results and discussion the results of analysis of variance showed that salinity treatment has significant effect on all traits. salinity stress increases electrolyte leakage and proline, though it has a declining effect on other traits. was not significant reduction in traits up to 3 ds m1 of salinity. the highest grain yield with 2.42 g pl1 was obtained in the control treatment and the lowest grain yield with 0.81 g pl1 at a concentration of 12 ds m1 of salinity. cytokinin treatment has significant effect on all traits except chlorophyll a, proline and number of capsule in plant. foliar application of cytokinin reduced unfordable of salinity stress in black cumin, and 100 μm concentration of cytokinin has high efficiency than 200 μm. the highest percentage of electrolyte leakage, proline and carotenoid content was observed at a salinity level of 12 ds m1. the lowest of plant height, relative water content, chlorophyll pigments, number seed in capsule, number secondary branch, number capsule in plant, weight of thousand seeds and biological yield observed in 12 ds m1 of salinity level. the lowest grain yield (1.51 g pl1) was observed in the control treatment and the highest grain yield (1.83 g pl1) was observed in the concentration of 200 μm of cytokinin. foliar cytokinin was effective on all studied morphophysiological traits under salinity stress. under salinity stress, cytokinin application only affected the number of grains in capsule and had no significant effect on yield and other yield components traits.conclusion the results obtained in this study showed that the black cumin can tolerate salinity up to 3 ds m1 without any significant reduction in its yield. 1000grain weight, number of grains per capsule and proline content were the least sensitive to different salinity levels. biomass yield was also the most sensitive, so that it showed a significant decrease in all salinity levels. the concentration of 100 μm cytokinin was better than 200 μm. the results showed that foliar application of cytokinin under salinity stress may be improve some traits, however, this does not constitute a definite increase in yield and yield components under salinity stress conditions and may not result in a change in grain yield.