گزینش لاین‌های برتر گندم نان تحت شرایط دیم زنجان بر اساس صفات مورفوفنولوژیک

تنش کمبود آب یکی از مهمترین تنش‌های غیرزنده است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را با محدودیت مواجه می‌کند. انتخاب گیاهان سازگار با شرایط تنش می‌تواند کمک شایانی به تولید محصول تحت این شرایط نماید. به‌همین ‌منظور آزمایشی برای بررسی ژنوتیپ‌های مختلف گندم و تعیین برترین ژنوتیپ‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 4 تکرار تحت شرایط دیم در ایستگاه دیم مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان واقع در قیدار طی سه فصل زراعی (1397-1396، 1398-1397 و 1399-1398) انجام شد. 24 ژنوتیپ گندم نان (شامل 21 لاین امیدبخش و سه رقم به-عنوان شاهد) تیمارهای آزمایش را تشکیل دادند. در این پژوهش صفات روزتا سنبله‌دهی، روز تا رسیدگی، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس اختلاف معنی‌داری میان ژنوتیپ‌ها نشان داد که نشان می‌دهد تنوع کافی از لحاظ صفات مورد مطالعه وجود دارد. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها با استفاده از تجزیه خوشه‌ای و تجزیه واریانس چندمتغیره نشان داد که ژنوتیپ‌های شماره 4، 12، 16، 17، 18، 22 و 23 از لحاظ اکثر صفات مخصوصاً عملکرد دانه دارای بیش‌ترین مقدار بودند. گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها برمبنای شاخص siig نیز 7 ژنوتیپ (6، 10، 12، 16، 17، 18 و 23) را در گروه برتر قرار داد. مقایسه دو روش مشخص نمود که 5 ژنوتیپ در دو روش اخیر مشترک هستند که این موضوع نشان‌دهنده کارایی بالای این روش‌ها در گزینش برترین‌ها می‌باشد. برتری روش siig نسبت به سایر روش‌ها، گروه‌بندی ژنوتیپ‌ها براساس مطلوبیت صفات می‌باشد (بطور مثال میانگین کم ژنوتیپ‌ها در صفات روز تا سنبله‌دهی و روز تا رسیدگی مطلوب هستند) که این موضوع در تجزیه‌های چندمتغیره از قبیل تجزیه خوشه‌ای مدنظر قرار نمی‌گیرد بنابراین ژنوتیپ‌های گزینش شده از طریق شاخص siig بعنوان ژنوتیپ‌های برتر در طی سه سال آزمایش برای استفاده در برنامه‌های اصلاحی تحت شرایط دیم توصیه می‌گردند.

selection of superior bread wheat lines under rainfed condition of zanjan based on moroho-phenological traits

introductiondrought is recognized as one of the most common and challenging environmental stresses in agriculture worldwide (hu et al., 2020) and the production of this plant reduces by 21%. annual production of 13.7 million tons with a cultivated area of 5.8 million hectares in iran shows the importance of this plant. of this level, 67% is related to rainfed cultivation and the rest to irrigated cultivation. numerous studies have been conducted to investigate the traits and determine their relationship with wheat grain yield using multivariate methods (alavi-siney and saba, 2015). in most of these studies, the relationship between traits and grain yield has been discussed, but there has been no discussion about the selection of superior genotypes. therefore, a method is needed to be able to select the desired genotypes according to all of studied traits. the selection index for ideal genotype (siig) is one of the methods that in addition to selecting the ideal genotype that can determine the distance between genotypes. in this method, it is possible to identify genotypes with the desired characteristics. the aim of this study was to investigate different wheat genotypes under rainfed conditions and determine the best genotypes in terms of yield and early maturity through siig selective method.materials and methodsin this study, 24 bread wheat genotypes (21 lines and baran, sadra, hashtrood cultivars) were carried out in a randomized complete blocks design with four replications at the rainfed research station of zanjan agricultural and natural resources research center located in khodabandeh for three years.