ارزیابی عملکرد و شاخص‏های تحمل به تنش خشکی اکوتیپ های جغجغک (vaccaria hispanica (mill.) rauschert)

جغجغک (vaccaria hispanica (mill.) rauschert)، گیاهی یک ساله از تیره میخکیان است که به دلیل داشتن تری‏ترپنوئیدهای ساپونینی پتانسیل زیادی برای تولید محصولات دارویی دارد. این آزمایش به‌منظور ارزیابی تحمل به تنش خشکی اکوتیپ های جغجغک به‌صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام پذیرفت. کرت های اصلی شامل سه تیمار عدم تنش، تنش ملایم و تنش شدید (به ترتیب دور آبیاری 7، 10 و 14 روز) بود و کرت‌های فرعی به هشت اکوتیپ جغجغک بومی شمال غرب کشور اختصاص داده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر رژیم آبیاری، اکوتیپ و اثر متقابل آن‌ها بر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و شاخص‌های تحمل معنی‏دار بود. ازنظر شاخص پایداری عملکرد، شاخص تحمل به خشکی، میانگین هارمونیک، میانگین هندسی و میانگین بهره وری عملکرد، کمترین مقدار در تنش ملایم و شدید به ترتیب به اکوتیپ های 7 و 1 مربوط شد و بیشترین مقدار این شاخص ها در هر دو شرایط به اکوتیپ 6 مربوط شد. برآورد شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده‌آل (siig) و شاخص فاصله چند متغیره از ژنوتیپ ایده‌آل (mgidi) برای اکوتیپ‌های مختلف بر اساس کلیه شاخص‌های تحمل نشان داد که اکوتیپ 6 با داشتن بیشترین مقدار siig و کمترین مقدار mgidi در هر دو شرایط تنش، متحمل‌ترین اکوتیپ بود و اکوتیپ‌های 4 و 3 در تنش ملایم و اکوتیپ‌ 3 در تنش شدید در رتبه بعدی قرار داشتند. در شرایط تنش ملایم اکوتیپ‌‌های 7 و 8 و در شرایط تنش شدید اکوتیپ‌‌های 1 و 7 با داشتن کمترین مقدار siig و بیشترین مقدار mgidi حساسیت بالایی به تنش خشکی نشان دادند.

evaluation of yield and drought tolerance indices of cow cockle (vaccaria hispanica (mill.) rauschert) ecotypes

introductionthe cow cockle (vaccaria hispanica (mill.) rauschert) is an annual plant of the caryophyllaceae family with a chromosome number of (2n=2x=30). this plant grows upright to a height of 30 to 100 cm with several branches and has great potential for producing medicinal products due to its triterpenoid saponins. in arid and semi-arid regions, plants experience periods of lack of moisture during their growth period and must be able to tolerate these periods to produce a proper yield. this experiment was aimed at investigating the drought stress responses of different v. hispanica ecotypes and evaluating their drought stress tolerance.materials and methodsthis experiment was performed as a split-plot experiment based on a randomized complete block design with three replications in 2020-2021 at parsabad agricultural station. the main plots were allocated to three treatments of non-stress, moderate and severe stress (irrigation cycles of 7, 10, and 14 days, respectively), and sub-plots were assigned to eight native cow cockle ecotypes collected from different northwestern regions of iran. seeds were sown directly in the soil at a rate of 5.5 to 8 kg per hectare with a depth of 1-2 cm, and a row spacing of 20 cm. irrigation operations were performed similarly for all experimental units up to the beginning of stem elongation, after which the irrigation intervals for applying stress were increased.