ارزیابی پتانسیل تولید علوفه در نظام‌های کشت مخلوط سورگوم (.sorghum bicolor l) و شبدر قرمز (.trifolium pratense l) تحت تنش خشکی

به‌منظور بررسی تاثیر کشت مخلوط جایگزینی و افزایشی سورگوم با شبدر قرمز در سطوح مختلف آبیاری بر پتانسیل تولید علوفه، آزمایشی به‌صورت کرت‌های خردشده طی سال‌های زراعی 1396 و 1397 در مزرعه پژوهشی اداره منابع طبیعی دماوند اجرا شد. رژیم‌های مختلف آبیاری در سه سطح شامل آبیاری بر اساس 100، 75 و 50 درصد ظرفیت زراعی (آبیاری کامل، تنش خشکی متوسط و تنش خشکی شدید) به­عنوان عامل اصلی و الگوهای مختلف کشت مخلوط در هشت سطح (شامل: 75% سورگوم +25% شبدر، 50% سورگوم +50% شبدر و 25% سورگوم +75% شبدر به‌عنوان نظام‌های کشت مخلوط جایگزینی؛ 100% سورگوم +50% شبدر، 50% سورگوم +100% شبدر و 100% سورگوم +100% شبدر به‌عنوان نظام‌های کشت مخلوط افزایشی و کشت خالص سورگوم و شبدر قرمز به‌عنوان شاهد) به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تاثیر سال، رژیم‌ آبیاری و کشت مخلوط و اثر متقابل رژیم آبیاری و کشت مخلوط بر عملکرد علوفه تر و خشکِ شبدر، سورگوم و عملکرد کل معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد علوفه تر و خشک (به‌ترتیب 65.169 و 14.059 تن در هکتار) در کشت مخلوط افزایشی 100% سورگوم +100% شبدر تحت رژیم آبیاری کامل حاصل شد، درحالی‌که حداقل عملکرد علوفه تر و خشک (به‌ترتیب 4.191 و 0.920 تن در هکتار) در کشت خالص شبدر تحت تنش خشکی شدید ثبت شد. تحت تنش خشکی متوسط و شدید، حداکثر عملکرد علوفه تر و خشک، در کشت خالص سورگوم و پس از آن در کشت مخلوط افزایشی 100% سورگوم+100% شبدر حاصل شد. بیشترین نسبت برابری زمین برای تولید علوفه تر و خشک (به‌ترتیب 1.719 و 1.723) نیز در تیمار کشت مخلوط 100% سورگوم+100% شبدر و آبیاری کامل حاصل شد. بر اساس نتایج این مطالعه، کشت مخلوط افزایشی 100% سورگوم +100% شبدر به‌عنوان تیمار برتر در تمام رژیم‌های آبیاری و کشت خالص سورگوم فقط در رژیم­های تنش خشکی متوسط و شدید قابل‌ توصیه می‌باشند.

evaluation of forage production potential in the sorghum (sorghum bicolor l.) and red clover (trifolium pratense l.) intercropping systems under drought stress

introductionaccording to studies, the agricultural sector is the largest consumer of water and in this sector, paying attention to optimal water consumption is very important. on the other hand, climate change and the spread of environmental stresses in recent years have reduced crop yields; therefore, the need to identify appropriate solutions to deal with such situations is fully felt. restoring diversity to agricultural ecosystems and its effective management is recognized as one of the important strategies in sustainable agriculture. mixed cropping as a sample of sustainable systems in agriculture pursues goals such as creating ecological balance, greater utilization of resources, and increasing crop yields. the most important benefit of intercropping systems compared to monoculture systems is the increase in production per unit of area, which of course has not always been achievable and this advantage is achieved only when the plants that make up the mixture are completely different in terms of how and how much to use growth factors (water, light, and nutrients). therefore, when plants with different morphological characteristics are grown in a mixture next to each other, they can make optimal use of environmental factors and as a result, their total yield increases per unit of area. the present study aimed to evaluate the forage production potential in the replacement and additive intercropping systems of sorghum and red clover under different irrigation regimes.materials and methodsthis experiment was conducted as split plots based on a randomized complete block design with three repetitions during the 2017 and 2018 cropping seasons at the research farm of damavand natural resources department. the main factor was the irrigation regime at three levels including irrigation with 100% field capacity (full irrigation as control), irrigation with 75% field capacity (moderate stress), and irrigation with 50% field capacity (severe stress). different cropping systems were considered as sub-factors, including 75% sorghum + 25% clover, 50% sorghum + 50% clover, and 25% sorghum + 75% clover as replacement intercropping systems; 100% sorghum + 50% clover, 50% sorghum + 100% clover, and 100% sorghum + 100% clover as additive intercropping systems, and the monocultures of sorghum and red clover as control. each experimental plot consisted of six planting rows with a length of six meters with a distance between the lines of 60 cm. in order to prevent water leakage to adjacent plots, the distance between the main plots was four planting lines. in this experiment, forage sorghum of the speedfeed cultivar and red clover of the nassim cultivar were used.