تحلیل خطر و آسیب‌پذیری در برابر سیل در شبکه‌های آبیاری، موردکاوی دشت شعیبیه

سیل یکی از مهیب ترین بلایای طبیعی در جهان محسوب می شود و هایخسارت‌ ناشی از آن در بخش های مختلف به‌ویژه کشاورزی تاثیرات نامطلوب درازمدتی به‌جا می گذارد. تعیین مناطق تحت خطر و ارزیابی آسیب پذیری آن‌ها از گام های اساسی در اقدامات سازه ای و مدیریتی مقابله با سیلاب محسوب می شود. چنین مطالعاتی کم‌تر در شبکه های آبیاری انجام شده است. در این پژوهش تحلیل خطر و ارزیابی آسیب پذیری برای شبکه آبیاری شرق دشت شعیبیه انجام شده که از طرح های مهم استان خوزستان است و رخداد سیل در آن خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای کشاورزان و ساکنین منطقه به‌وجود می آورد. بدین منظور از شبیه سازی هیدرولیکی توسط مدل دوبعدی hec-ras استفاده شده و برای دوره بازگشت های 25، 50، 100 و 200 ساله پهنه، عمق آب گرفتگی و سرعت سیلاب به‌عنوان مشخصات جریان از مدل استخراج شده اند. این مشخصات توسط روش ارائه‌شده در استاندارد موجود تبدیل به نقشه خطر سیل در شبکه آبیاری شدند. براساس این نقشه ها به‌ازای سیل با دوره بازگشت های بزرگ‌تر از 50 ساله بالغ بر 50 درصد دشت شعیبیه در سطح ناایمن برای کلیه افراد و سازه ها قرار می گیرد. با استفاده از پرسش نامه های تهیه‌شده و براساس اظهارات 42 کشاورز محلی و بهره برداران شبکه، شاخص های مختلف آسیب پذیری (اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، توان مقابله و بهبود، و بزرگی سیل) برآورد و با انجام تحلیل سلسله‌مراتبی، ارزیابی شبکه انجام شد. با برهم نهی نقشه های مربوط به هر یک از شاخص ها، نقشه آسیب پذیری کل شبکه در برابر سیل ترسیم گردید. بیش‌ترین و کم‌ترین میزان آسیب پذیری به‌ترتیب مربوط به توان مقابله و بهبود با 33.7 درصد و شاخص اجتماعی با 9.6 درصد است.

flood hazard and vulnerability analysis at drainage networks, casae study of shuaibieh plain

flood is one of the most terrible natural disasters in the world, flood damages leave long-term damages in various sectors, especially agriculture. hazard analysis and vulnerability assessment is one of the primary steps in flood disaster management. although such studies less done in irrigation networks. in this research, hazard analysis and vulnerability assessment has been done for the irrigation network in the east of shuaibieh plain. it is an important irrigation project of khuzestan province, and its flood will cause irreparable damages to the farmers and residents. for this purpose, hydraulic simulation has been done in hec-ras-2d and for 25, 50, 100 and 200 years return periods. the extent, inundation depth and flood velocity were extracted from the model. using the model outputs and with the aim of existing standards, flood hazard maps have been drawn. according to these maps, for each flood with a return period greater than 50 years, more than 50 percent of the shuaibieh plain is at unsafe level for all people and structures. by using the prepared questionnaires from 42 local farmers and irrigation network operators, various vulnerability indexes (economic, social, environmental, resilience, and flood magnitude) were estimated and by analytic hierarchy process of them, the vulnerability was assessed. finally, with superposition of each vulnerability index map, the total vulnerability map of the plain against floods was drawn. the highest and lowest levels of vulnerability are related to coping capacity index with 33.7 percent and social index with 9.6 percent, respectively.