ارزیابی مدل بارش- رواناب- نگهداشت (3rm) در حوزه‌های آبخیز کسیلیان و درجزین

مدل‌های هیدرولوژیکی این امکان را می‌دهند تا با شبیه‌سازی فرایند بارش- رواناب، مقدار رواناب حاصل از بارندگی در حوزه‌های فاقد آمار یا دارای آمار ناقص با کم‌ترین هزینه و حداقل زمان، ارزیابی و برنامه‌ریزی برای مهار و مدیریت سیلاب‌ها صورت پذیرد. هدف از این مطالعه ارزیابی مدل بارش-رواناب-نگهداشت 3rm در حوزه‌های آبخیز کسیلیان و درجزین می‌باشد. مدل موردمطالعه یک مدل ریاضی است که بر مبنای مدل مفهومی scs-cn نگارش شده و در آن به‌جای رطوبت پیشین از مقادیر نگهداشت موثر پیشین (ier) استفاده می‌گردد. پارامتر نگهداشت موثر پیشین نیز به‌روش بیلان آبی قابل محاسبه است. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که حوزه آبخیز درجزین با 29/38 درصد پوشش سنگی و 3/27 درصد گروه هیدرولوژیکی a دارای پتانسیل نگهداشت 20/66 میلی‌متر و حوزه آبخیز کسیلیان با پوشش جنگلی 77 درصد و پوشش توده سنگی صفر از پتانسیل نگهداشت بسیار بیش‌تری (51.11 میلی‌متر) برخوردار است. مقدار  (نسبت نگهداشت مقدماتی به نگهداشت پتانسیل) نیز در حوزه کسیلیان 0.05 و در حوزه درجزین برابر با 0.13 حاصل شد. هم‌چنین، نتایج برازش مدل بر داده‌های بارش-رواناب نشان داد که شاخص‌های ارزیابی شامل ضریب تعیین، ریشه مربعات خطای میانگین، ریشه میانگین مربعات خطای نرمال و ضریب نش برای پیش‌بینی رواناب حوزه درجزین و کسیلیان به‌ترتیب (0/998، 0/439، 0/029، 0/998) و (0/859، 1/009، 0/264 و 0/867) حاصل شد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، می‌توان اذعان داشت مدل 3rm برای پیش‌بینی رواناب و نگهداشت واقعی در هر دو حوزه از توانایی قابل‌قبولی برخوردار است.

evaluation of rainfall-runoff-retention model (3rm) in kassilian and darjazin watersheds

hydrological models make it possible to simulate the rainfall-runoff process, the amount of runoff from rainfall in areas without statistics or with incomplete statistics. one of the most practical and globally accepted rainfall- runoff model provided by american soil conversation service, (scs) known as scs-cn where cn refer to curve numbers based on soil hydrological conditions. in this research, rainfall-runoff-retention model (3rm) was used introduced the new concept for rainfall interceptions as antecedent effective retention (ier) instead of the antecedent moisture content (amc) and calculating it by water balance method. scs-cn model with this new revision were applied in darjazin (semi-arid climate) and kassilian (very humid climate) catchments in iran. the results of the study showed that darjazin watershed with 29.38 persent rock cover (d) and 3.27 persent hydrologic soil group (a) with a holding potential of 20.66 mm and kassilian watershed with forest cover 77 persent and rock mass cover 0.0 persent has a lot of retention potential (51.11 mm). the value of α (ratio of initial retention to potential retention) was obtained between 0.05 and 0.13 in different basins. also, the results of model fitting on rainfall-runoff data showed that the evaluation indices including coefficient of determination r2, rmse, nrmse and nse for predicting runoff in darjazin catchment (0.998, 0.439, 0.029, and 0.998) respectively, while the same indicators for the kassilian watershed are (0.867, 0.264, 1.009 and 0.859) respectively. the results show that the model has an acceptable ability to predict runoff and actual retention in all two watersheds.