ارزیابی راه کارهای ارتقای بهره‌وری آب در محدوده بالادست و پایین دست شبکه آبیاری قزوین

سازگاری با کم آبی نیازمند برنامه‌ریزی منسجم و هدفمند در ارتقای بهره‌وری آب است. در این پژوهش با تحلیل نقشه‌های بهره‌وری، راهکارهایی برای افزایش بهره‌وری به تفکیک محدوده شرقی و غربی شبکه ارائه و اولویت‌بندی شد. بهره‌وری آب زیست‌توده ناخالص از 0/8 تا 3 کیلوگرم بر مترمکعب و بهره‌وری آب زیست‌توده خالص از 1/7 تا 4 کیلوگرم بر مترمکعب به‌دست آمد. راهکارها در چهار دسته راهکارهای فنی، مدیریتی، تشکیلاتی و زراعی طبقه‌بندی شد. در تحلیل داده‌ها از شاخص‌های میانگین، انحراف معیار و آزمون t مستقل استفاده شد. بر اساس نتایج بدست آمده از محاسبه میانگین راهکارها، میزان اهمیت و تاثیر راهکارها برای بهبود بهره‌وری در دو محدوده بالادست و پایین‌دست شبکه به ترتیب 0/8± 4/08 و 0/75±4/26 (از امتیاز کل 5) بدست آمد که نشان‌دهنده این است که تاثیر این راهکارها در ارتقای بهره‌وری محدوده پایین‌دست شبکه بیشتر از محدوده بالادست شبکه می‌باشد. با آزمون t مشخص شد که تعدادی از این عوامل در محدوده شرقی و غربی شبکه دارای تفاوت معناداری هستند و می‌توان راهکارهایی به تفکیک بالادست و پایین‌دست شبکه برای ارتقای بهره‌وری ارائه داد. با تحلیل و بررسی نتایج بدست آمده از آزمون t مستقل، گویه‌های a2، a3، a6، a13 و a17، عوامل موثر بر بهبود بهره‌وری آب در پایین‌دست شبکه می‌باشند که با به‌کارگیری این عوامل در بالادست شبکه، می‌توان بهره‌وری آب را در این محدوده بهبود بخشید. نتایج پژوهش و رویکرد تحلیل بهره‌وری در مناطق بالادست و پایین‌دست، می‌تواند در برنامه‌ریزی ارتقای بهره‌وری آب در بخش کشاورزی مورد استفاده پژوهشگران و مدیران قرار گیرد.

evaluation of water productivity improvement strategies in upstream and downstream regions of qazvin irrigation network

adaptation to water shortage requires systematic planning for water productivity improvement. in this research, some solutions were presented and were prioritized to increase water productivity in the eastern and western regions of the qazvin irrigation network. the gross biomass water productivity and the net biomass water productivity was obtained 0.8-3 and 1.7-4 kg/m3, respectively. the provided solutions were considered in four categories of technical, management, organizational and agricultural solutions. data were analyzed using the average and the standard deviation indices and independent t-test. the importance and impact of solutions to improve productivity in the upstream and downstream of the network were obtained 4.08±0.8 and 4.26±0.75 (out of 5 points), respectively which shows that the impact of these solutions in improving the productivity of the downstream area of the network is more than the upstream area of the network. t-test showed that some of these factors have significant differences in the east and west of the network and solutions can be provided separately upstream and downstream of the network to improve productivity. by analyzing the results obtained from the independent t-test, a2, a3, a6, a13 and a17 are effective factors in improving the water productivity in the downstream of the network, and by using these factors in the upstream. the results of this study and the downstream and upstream productivity analysis approach can be used by researchers and managers in planning to improve water productivity in the agricultural sector.